Thủy quân là một trong những lực lượng quan trọng; ra đời rất sớm và lớn mạnh nhanh chóng trước yêu cầu bảo vệ Tổ quốc.

“Lê Sát người làng Bỉ Ngũ (Lam Sơn), là bậc trí dũng song toàn. Ông theo vua (Lê) Thái Tổ khởi binh, từng trải nhiều gian lao nguy hiểm, lập được nhiều công lao” - Đại Việt thông sử(Chư thần truyện)

Cuộc Cách mạng tháng Tám, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đã giành chính quyền từ tay phát xít Nhật. Chủ tịch Hồ Chí Minh công bố Tuyên ngôn Độc lập, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời. Nhưng thực dân Pháp từ lâu đã có ý đồ xâm lược trở lại Đông Dương.

Mùa xuân năm 1771, cơn bão táp cách mạng của nông dân và các tầng lớp nhân dân dưới sự tổ chức, lãnh đạo của ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ nổ ra ở ấp Tây Sơn, phủ Quy Nhơn (Bình Định).

“Đằng Giang tự cổ huyết do hồng”

(Sông Bạch Đằng từ xưa máu vẫn còn đỏ)

Giang Văn Minh (Vế đối đáp lại vế đối láo xược của vua Minh Sùng Trinh)

“Lập Chí rất bền, thấy việc rất sớm, tính mưu rất kỹ, ứng biến rất nhanh, công đầy biên quận” - Trịnh Thuấn Du (Văn bia Thần Đạo)

“Vua mở nước định đô, đổi xưng là Hoàng Đế, chia đặt bách quan và sáu quân, chế độ gần như đã đầy đủ. Có lẽ trời đã vì nước Việt mà lại sinh đấng thánh triết...” - Lê Văn Hưu (Đại Việt sử ký toàn thư, bản kỷ quyển 1,tờ 2-b và 3-a)

Chiến dịch tiến công Pháp trên tuyến Cao Bằng-Lạng Sơn do Bộ Tổng tư lệnh tổ chức, chỉ huy (Chủ tịch Hồ Chí Minh ra mặt trận để trực tiếp chỉ đạo chiến dịch), nhằm diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng một phần biên giới Việt-Trung, mở đường giao lưu quốc tế, mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc. 

“Thế mới biết trời sinh ra bà Linh Từ là để mở mang cơ nghiệp cho nhà Trần vậy” - Đại Việt sử ký toàn thư (Bản kỷ, quyển 5, tờ 26-a)

Trong bối cảnh an ninh vùng ngày càng phức tạp, Giám đốc Viện nghiên cứu quốc phòng Hudson tại Washington DC, Hoa Kỳ cho rằng, Việt Nam cần mở rộng phạm vi tìm đồng minh quân sự.