Vietnamdefence.com

Ngày 11 tháng 6 năm 1996, tại sân bay thủ đô Sheremetyevo-2, người ta đang bồn chồn chờ đợi chiếc máy bay từ Canada. Một đám đông những người đi đón - bạn bè, người thân, bạn làm ăn và các tài xế taxi vốn nhung nhúc khắp nơi nữa - đã vây kín phòng chờ.

Không ai thèm để ý đến những người bình thường mặc thường phục đang tách một cặp vợ chồng trẻ khỏi đám đông hành khách. Người ta tống người đàn ông và người phụ nữ ấy vào trong một xe ôtô và chiếc xe phanh rít lên rồi vọt ngay đi.

Đôi vợ chồng Ian và Lorie Lambert đưa mắt nhìn sân bay đang khuất dần với một nỗi buồn khó giấu. Họ thừa hiểu rằng, họ không bao giờ còn ra khỏi nước Nga được nữa...

Tình báo bất hợp pháp luôn có một vị trí đặc biệt. Và điều đó là hoàn toàn dễ hiểu. “Các hiệp sĩ của áo choàng và dao găm” đang làm việc dưới vỏ bọc ngoại giao thì chả việc gì phải giấu nguồn gốc Nga của mình. Điều tồi tệ nhất chờ đợi họ một khi bại lộ chỉ là trục xuất về nước thôi. Người ta không thể bắt nhà ngoại giao được.

Tình báo viên bất hợp pháp lại là người sống dưới tên của người khác. Không một ai, kể cả những người bạn thân thiết nhất cũng không được biết Peter (hay Michael) trên thực tế lại là Pyotr (hay Mikhail) và anh ta đã sinh ra không phải ở Quebec hay Monte Carlo mà là ở tỉnh lẻ nào đó ở nước Nga xa xôi.

Bất kỳ một tình báo viên bất hợp pháp nào, loại người có thần kinh và tâm lý vững vàng như sắt thép, đều phải chấp hành nguyên tắc bí mật cực kỳ gắt gao và tính kỷ luật rất cao. Nhiều khi thậm chí cả trưởng trung tâm tình báo cũng không được biết về sự tồn tại của lưới tình báo bất hợp pháp trên địa bàn nước mình phụ trách.

Còn gì có thể giật gân hơn vụ xì căng đan bung ra giống như một quả bom vào giữa năm 1996. Đôi vợ chồng Lambert bám rễ ở đất nước của lá phong (biểu tượng quốc kỳ của Canada - ND) từ 5 năm trước. Là con cái của những người lưu vong Canada, họ ở tuổi chưa biết gì đã bị đưa khỏi đất nước và lớn lên ở châu Âu. Khi chẳng còn người họ hàng nào còn sống thì vợ chồng nhà Lambert bất ngờ nhận được một khoản thừa kế khá lớn. “Chúng ta hãy trở về mảnh đất tổ tiên thôi!” - họ quyết định.

Nhà Lambert định cư ở Toronto. Lối sống mà họ đã có không khác gì mấy lối sống chung ở đây. Đôi vợ chồng lui tới các nhà hát, nhà hàng. Họ còn mời khách khứa đến nhà. Họ mở mang kinh doanh của mình.

“Vợ chồng nhà Lambert mới dễ chịu làm sao, - các bạn hữu mới của họ trầm trồ. - Họ thật là một đôi vợ chồng hạnh phúc!”

Ôi thôi. Sự liên kết này hoá ra lại mỏng manh đến mức đáng kinh ngạc. Ba năm sau khi đã “xã hội hoá”, tổ ấm gia đình Lambert đã vỡ tan tành. Ian rời bỏ Lorie để đến với một người bạn đời khác, một phụ nữ Canada 100%.

Người đàn bà bị ruồng bỏ nhưng còn khá ưa nhìn này biết làm gì bây giờ? Chị ta cũng cặp với một anh chàng khác. Người đàn ông mà cô chọn là tiến sĩ Peter Miller.

Tuy nhiên, vợ chồng nhà Lambert không chính thức hoá việc ly dị của mình. Thật là kinh ngạc với bạn bè khi mà họ chọn cách tiếp tục sống trong khuôn khổ hôn nhân hợp pháp. Sau này mới biết họ đã phải làm điều đó một cách rất khó khăn.

Cái bí mật đáng sợ của vợ chồng Lambert chỉ bị khám phá vào ngày 22 tháng 5 năm 1996 khi cơ quan phản gián Canada CSIS (Canadian Security Intelligence Service - Cục Tình báo An ninh Canada - ND) đã bắt giữ họ vì tội làm gián điệp cho Moskva.

Những người bị bắt không chối cãi lâu. Sau khi ngồi trong nhà lao Toronto được chừng hơn tuần, họ đã thú nhận là họ có quan hệ với họ Lambert giống như Giáo hoàng La Mã với việc sản xuất xe đạp vậy. Không dừng ở đó, họ còn khai tên thật (?) của mình: Dmitri Vladimirovich Olshansky và Yelena Borisovna Olshanskaya.

Sự bộc tuệch đến thế của họ đã gây ra sự phẫn nộ dễ hiểu của Moskva. Vấn đề là ở chỗ, theo nguyên tắc, tình báo viên bất hợp pháp phải hết sức tránh né đến cùng những lời khai thật. Chỉ cần nhớ rằng, nhà tình báo Xôviết huyền thoại Rudolf Abel, người đã từng bị FBI bắt, đã hoà nhập vào câu chuyện nguỵ trang đến mức thậm chí được chôn cất cũng dưới cái tên Abel, trong khi trên thực tế tên ông là William Genrykhovich Fisher.

Hơn nữa, chúng tôi cũng không thể khẳng định 100% Olshansky không phải là bí danh. Thôi tốt hơn là chúng ta bỏ qua chuyện này.

Không xin phép Trung ương về việc ly dị, “vợ chồng Lambert” thực tế đã đặt mình ra ngoài vòng pháp luật, vi phạm nguyên tắc thiêng liêng của tình báo bất hợp pháp là cần phải cư xử với cấp trên như với cha cố nhận xưng tội.

- Trong tình báo bất hợp pháp có nhiều điều rất trần trụi, gần như tất cả được chấp nhận một cách căng thẳng, đau đớn, nếu như bản thân anh không khép mình vào những nguyên tắc khốc liệt của ngành này, - cựu chỉ huy tình báo bất hợp pháp của KGB, thiếu tướng Yuri Drozdov nhận xét. - Điều chính yếu nhất trong những nguyên tắc đó là sự công khai và trung thực tuyệt đối và báo cáo đầy đủ về tất cả những bước đi và hành động của anh ở nước ngoài cũng như trong nước.

Vợ chồng Olshansky còn phạm một tội nặng không kém nữa - đó là họ thú nhận làm việc cho một cơ quan tình báo cụ thể, cho Cục Tình báo Đối ngoại SVR của Nga. Các đại diện chính thức của SVR từ chối bình luận vấn đề này. Theo thông tin mà phản gián Canada công bố, vợ chồng Olshansky là cán bộ chính thức của SVR. Họ được tung sang Canada vào năm 1991 bằng giấy tờ giả. Lai lịch giả của họ được xây dựng dựa vào yếu tố tình cảm. Quả thực, vợ chồng Lambert thật đã rời Canada và sau này đã chết lặng lẽ ở ngoài Canada. Moskva liền lợi dụng điều đó không chậm trễ.

Theo giả thiết của CSIS, “những người chết sống lại” đã quan tâm đến chính nước Canada. Chỉ với tư cách một căn cứ để có thể từ đó tiến hành hoạt động chống các nước khác (nhân thể cũng phải nói rằng, các cơ quan tình báo Liên Xô/Nga đã thực hành thủ đoạn tương tự không phải là lần đầu tiên. Chẳng hạn như tình báo viên bất hợp pháp lừng danh của KGB Konon Molody bị bắt ở Anh dưới tên Gordon Longsdale, cũng có trong người hộ chiếu Canada).

Người Canada thừa hiểu cái giá của mình. Không phải ngẫu nhiên mà Ottawa có thái độ mềm mỏng hơn đối với vấn đề gián điệp so với những người Mỹ láng giềng. Lần trục xuất cuối cùng các công dân Liên Xô diễn ra mãi năm 1988. Khi đó, đã có 8 nhà ngoại giao bị buộc tội hoạt động gián điệp bị lùa về nước.  Đáp lại, Moskva đã yêu cầu 2 nhà ngoại giao Canada cuốn xéo và cấm nhập cảnh 7 vị khác, trong đó có bà Ann Lichi, người mới đây được cử làm đại sứ Canada ở Liên bang Nga (?).

Bộ mặt mới của tính nhà nước Nga đã bắt buộc người ta phải có một sự kính nể thái quá trong thái độ đối với các cường quốc khác. Ta biết là khi Yevgeny Maksimovich Primakov còn làm giám đốc SVR, để đáp lại yêu cầu của Ottawa, ông ấy đã hạ lệnh triệu hồi một số thuộc cấp của mình. Người Canada nói họ biết rõ nhiệm vụ thật sự của những người này. Điều đó đã xảy ra hình như vào năm 1994. Sau đó, người ta thậm chí đã bổ nhiệm một người gọi là “trưởng trung tâm tình báo bất hợp pháp” tại Canada với trách nhiệm thường xuyên liên hệ với các cơ quan tình báo nước sở tại.

Vậy là nhân nào quả ấy. Vợ chồng Lambert - Olshansky vào tháng 6 đã phải ra đứng trước vành móng ngựa vì bị buộc tội... vi phạm luật di trú. Người ta không nói một câu về hoạt động gián điệp. Phiên toà kết thúc khá vui vẻ. Công tố viên trưởng Canada Herb Grey và bộ trưởng di trú Lucient Robiart chỉ ký kệnh trục xuất “các tình báo viên bất hợp pháp” này.

Điều thú vị là Lorie - Yelena nhất quyết không muốn về nước. Sau cô ta, đến lượt Ian - Dmitri cũng muốn ở lại nước ngoài. Cả hai hiểu rõ Moskva sẽ không đón họ bằng bánh mì muối. Ngày xưa thì những phốt kiểu này sẽ khiến cho cặp vợ chồng tình báo viên này phải trả giá đắt. Ngày nay thì trong không khí tổng tha thứ thì họ chỉ bị tước quân hàm, phần thưởng, đồng thời bị thải hồi khỏi cơ quan. Nhưng hiển nhiên là Cheka sẽ cố tìm hiểu ai là kẻ đã bán đứng các chiến sĩ trên trận tuyến thầm lặng của mình cho kẻ thù. Đến lúc này thì đang có một số phỏng đoán về điều này.

1. Lối sống mới ở phương Tây đã làm cho Olshansky mê muội. Tình yêu đối với người vợ hợp pháp đã lớn đến mức một lần anh ta đã quyết định dốc bầu tâm sự.

“Em yêu, - Ian nói, - anh hoàn toàn không phải là người em nghĩ đâu. Anh là tình báo viên của Nga!!” Người phụ nữ trẻ sửng sốt sau đó đã hé lộ cái tin khủng khiếp ấy cho cha mình. Và ông này, theo đúng nghĩa vụ của một người yêu nước chân chính đã đi theo con đường bấp bênh “vì nước, diệt thân” để đi báo cho cảnh sát.

Mấy ngày trước khi bị bắt, Ian Dmitri đã bảo người vợ Canada của mình là có công chuyện nên định bay sang một nước châu Âu (có lẽ là Thuỵ Sĩ). Phản gián Canada sợ rằng, anh chàng tình báo viên bất hợp pháp kia sẽ không quay trở lại nữa nên vội vã túm cổ anh ta. Hơn nữa, dù điều đó có không xảy ra thì việc rò rỉ thông tin đã vẫn cứ xảy ra. Bạn trai của Lorie - Yelena, chàng tiến sĩ Miller khi thăm cô ta trong buồng giam đã nói:

- Lorie đã thú nhận với tôi rằng, cô ấy là gián điệp Nga. Trước đây, cô ấy là người theo chủ nghĩa xã hội và chân thành tin tưởng là cô ấy đang hành động chỉ vì lợi ích tổ quốc. Khi Ian ruồng bỏ cô ấy và chỉ quan hệ với cô ấy thuần tuý vì công việc, điều này đã làm cho Lorie bị kích động mạnh. Nếu thêm ít lâu nữa, có lẽ tự cô ấy đã đến tự thú với chính quyền Canada. Cô ấy đã nói thẳng điều đó với tôi.

Vụ “Canada” cũng chẳng phải là trường hợp đầu tiên các gián điệp bị người thân thích của mình tố giác. Ví dụ như siêu điệp viên KGB Walker, cựu đại tá Cục An ninh Quốc gia Mỹ (National Security Agency, NSA) bị chính người vợ đau khổ vì ly dị của ông ta tố giác.

2. Nếu như “người đàn bà vô đạo đức trong sinh hoạt” dường như là lời giải thích hợp lý cho vụ xì căng đan thì chính quyền Canada, về phần mình, lại đề nghị người ta tin vào một giả thiết khác. Cơ quan phản gián Canada đã lần ra dấu vết của vợ chồng Lambert từ khá lâu mà không có sự giúp đỡ bên ngoài nào. Những người Canada tự xưng mới toanh này chẳng có ai thân thích ở đây đã lập tức gây ra sự nghi ngờ nào đó. Họ bắt đầu bị “theo” và cuối cùng người ta phát hiện ra họ là những tên gián điệp.

Bất cứ cơ quan tình báo nào cũng luôn tìm cách lợi dụng mọi tình huống cho lợi ích của mình. Cùng với người Canada, những người đã khẳng định lần ra vợ chồng Lambert bằng cách theo dõi và tính toán, có nghĩa là họ có thể được xem là những kẻ có nghề cao thì các nhân viên Cheka cũng đưa ra tiếng nói của mình.

Không lâu sau khi vợ chồng Olshansky bị trục xuất, trên một số phương tiện thông tin đại chúng của Nga rõ ràng là được các cơ quan tình báo “phím” cho, đã xuất hiện một số bài nói về “nạn săn tìm gián điệp với mục đích chống Nga của phương Tây”. Người ta khẳng định các tình báo viên bất hợp pháp đã bị bắt chỉ với mục đích - làm cân bằng danh tiếng chói sáng của FSB sau vụ bắt quả tang điệp viên của tình báo Anh, viên chức Bộ Ngoại giao Nga P.A. Obukhov. Lúc đó, đã có 4 nhân viên sứ quán Anh bị trục xuất khỏi Nga vì bị buộc tội hoạt động gián điệp.

Theo ý kiến của các tác giả những bài báo này, cơ quan phản gián Canada CSIS đã hành động có sự phối hợp chặt chẽ của người Anh. Họ thậm chí đã lên kế hoạch đánh đổi vợ chồng Olshansky lấy một điệp viên bị bắt. Nhưng đại diện chính thức của CSIS đã kiên quyết bác bỏ tin này.

Cuộc sống đã chứng minh rằng, ông ta đã không nói dối. Vợ chồng Olshansky - Lambert đã yên lành vượt đại dương bay về trong vòng tay “bạn bè” của các đồng nghiệp. Tên gián điệp Anh Obukhov (cũng giống như tên gián điệp Anh bị bắt hai năm trước là Vladimir Sintsov) cũng ngồi bóc lịch trong nhà tù Lefortovo, cái nhà tù mà như được biết, quyền quản lý nó đã được chuyển trở lại từ Bộ Nội vụ về cho FSB.