>> Chiến tranh Syria: Kết quả tháng không kích đầu tiên của NgaSự cố này đã không chỉ làm quan hệ Nga-Thổ căng
thẳng đến tột độ mà còn là cái cớ để tăng cường đạo quân Nga ở Syria
bằng các hệ thống phòng không tối tân. Trong tình huống đó, việc thành
lập liên minh rộng rãi chống các phần tử Hồi giáo cực đoan sẽ cực kỳ
khó, nhưng Kremlin không từ bỏ ý tưởng này.
Tin về chiếc Su-24 bị
rơi trên biên giới Syria-Thổ Nhĩ Kỳ được loan đi ngày 24/11 khi Tổng
thống Nga Vladimir Putin đang ở dinh thự Bocharov Ruchei của ông để
chuẩn bị đón tiếp Vua Jorrdanie Abdullah II. Ngay sau báo cáo đầu tiên
của Bộ Tổng tham mưu Nga, người ta hiểu rằng tình thế rất khác thường:
giới quân sự Nga báo cáo rằng, không hề có sự vi phạm không phận Thổ Nhĩ
Kỳ (máy bay Nga bay cách biên giới Thổ 1 km), chiếc Su-24 bị bắn rơi
bên trên lãnh thổ Syria ở độ cao gần 6.000 m bằng tên lửa không đối
không. Xét tầm quan trọng của sự cố, vấn đề triệu tập cuộc họp khẩn cấp
Hội đồng An ninh Nga đã được xem xét, nhưng để tiến hành thì phải triệu
tập tất cả các thành viên của Hội động. Làm việc này khá khó vì có mặt ở
Sochi chỉ có Ngoại trưởng Sergei Lavrov, còn tất cả các quan chức còn
lại thì hoặc là đang đi công tác (ví dụ Bộ trưởng Quốc phòng Sergei
Shoigu đang thăm Ai Cập), hoặc là ở Moskva - họ chỉ có thể đến nhanh
nhất là sau mấy giờ đồng hồ. Do không thể hủy chuyến thăm của Vua
Jordanie vốn đang trên đường đến Bocharov Ruchei, Tổng thống Nga đã
quyết định đưa ra tất cả các tuyên bố then chốt ngay vào đầu cuộc hội
đàm.
Ngôn từ của ông Putin hôm đó là cứng rắn chưa từng có: cam
kết vụ Su-24 bị bắn rơi “sẽ có những hậu quả nghiêm trọng đối với quan
hệ Nga-Thổ”, ông cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ hợp tác với bọn khủng bố đang hoành
hành trên lãnh thổ Syria và Iraq. “Tổn thất hôm nay là do cú đâm do
những kẻ đồng lõa khủng bố đâm vào lưng chúng tôi. Tôi không thể đánh
giá khác đi điều đã xảy ra hôm nay”, ông Putin nói.
Ban đầu
không ai muốn tin vào giả thiết các tiêm kích Thổ Nhĩ Kỳ cố tình tấn
công, một quan chức cao cấp trong chính quyền Nga thừa nhận, nhưng các
sự kiện đã xác nhận chính là giả thiết này. Các đại diện Bộ Tổng tham
mưu quân đội Nga muốn liên hệ với các đồng nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ qua kênh
ngoại giao quân sự, nhưng họ không muốn nói chuyện: rõ ràng là họ đang
chờ chỉ thị từ ban lãnh đạo chính trị quốc gia. Các đại diện của ban
lãnh đạo thì nói công khai, có tính khoa trương rằng, chiếc máy bay bị
rơi đã vi phạm không phận Thổ Nhĩ Kỳ và các phi công Thổ có toàn quyền
nổ súng tiêu diệt, hơn nữa tổ bay Su-24M của Nga đã được cảnh báo đến 10
lần. Bộ Quốc phòng Nga không có thông tin đó, nhưng các phương tiện
kiểm soát khách quan đã cho thấy rõ rằng: chiếc Su-24M bị bắn rơi trong
không phận Syria. Không thể bắt liên lạc với người Thổ - không lần nào
trong nhiều nỗ lực mang lại kết quả, còn Thổ Nhĩ Kỳ trong khi đó lại
liên lạc với các nước NATO. Chính việc này đã trở thành giọt nước tràn
ly khiến Vladimir Putin cho phép mình lên tiếng gần như không kiềm chế.
Tình
thế nghiêm trọng thêm bởi cái chết của cơ trưởng Su-24, Trung tá Oleg
Peshkov - ông bị bọn khủng bố bắn chết khi còn đang lơ lừng trên không,
chỉ vài giây sau khi nhảy dù từ chiếc máy bay bị bắn. Hoa tiêu
Konstantin Murakhtin đã thoát nạn một cách kỳ diệu: giới quân sự Nga cho
biết, viên đại úy đã không chỉ nhanh chóng bắt liên lạc với căn cứ
không quân Hmeimim, nơi triển khai không đoàn của Nga, mà còn trốn thoát
cuộc truy đuổi dài mấy giờ của phiến quân. Ngay khi cacsc máy bay không
người lái xác định được vị trí của phi công, 2 trực thăng chở lực lượng
đặc nhiệm đã được phái đến vùng núi Kyzyldag, Syria. Đến lúc đó, binh
sĩ quân đội chính phủ Syria đã tìm thấy Murakhtin, lính đặc nhiệm Nga
chỉ còn việc bốc phi công này về căn cứ Hmeimim. Tuy nhiên, trong chiến
dịch tìm cứu, 1 trong 2 trực thăng đã bị bắn và phải hạ cánh bắt buộc
gần vùng núi Turkmen, Syria. Đấu súng nổ ra, trong đó lính thủy đánh bộ
Nga Aleksandr Pozynich đã bị tử thương vào cổ. Kết quả là một trực thăng
đã bay thoát, chiếc thứ hai thì theo thông tin của Bộ Tổng tham mưu
Nga, đã bị phá hủy do đạn cối. Cả ba quân nhân Nga đều đã được đề nghị
tặng thưởng nhà nước. Hai người đã được truy tặng.
Nếu không
tính những tổn thất này, tháng thứ hai của chiến dịch không kích ở Syria
là khá thành công đối với Nga: Bộ Tổng tham mưu Nga báo cáo, chỉ trong
48 ngày đêm, Không quân Nga đã thực hiện 2.289 phi vụ chiến đấu và 4.111
cuộc tấn công bằng bom/tên lửa vào các mục tiêu hạ tầng chủ yếu, các vị
trí tập kết vũ khí trang bị và sinh lực phiến quân. Ngày 20/11/2015,
báo cáo với Tổng thống Putin, ông Shoigu nói rằng, các nỗ lực chính tập
trung vào “phá hủy nền tảng kinh-tài” của tổ chức khủng bố IS. “Điều đó
bảo đảm cho quân chính phủ Syia tác chiến thắng lợi ở các khu vực
Aleppo, Idlib và vùng núi Latakia, cũng như Palmyra”, Bộ trưởng Quốc
phòng Nga báo cáo và cho biết thêm rằng, số lượng khủng bố đến Syria
đang giảm đi. Không đoàn viễn chinh của Nga, trái lại, đã gia tăng: bổ
sung cho các máy bay ném bom Su-24M và Su-34, cường kích Su-25SM, tiêm
kích Su-30SM đang triển khai ở Hmeimim là 4 tiêm kích Su-27SM3 và 8
Su-34. Các cuộc không kích còn được thực hiện song song bằng không quân
chiến lược (các máy bay ném bom Tu-95MS, Tu-160 và Tu-22М3) trang bị tên
lửa hành trình Kh-101 và Kh-555.
Binh đoàn tàu chiến Nga ở Địa
Trung Hải và biển Caspie gồm 10 chiếc. Ngày 20/11/2015, tàu tên lửa
Daghestan và các tàu tên lửa nhỏ Uglich, grad Svyiazhsk và Veliky Ustyug
đã phóng 18 tên lửa hành trình Kalibr-NK vào 7 mục tiêu ở các tỉnh
Raqqa, Idlib và Aleppo. Theo lòi ông Shoigu, từ ngày 17-20/11/2015, Nga
đã phóng tổng cộng 101 tên lửa hành trình phóng từ máy bay và hạm tàu,
kết quả là cùng với các cuộc oanh kích, đã tiêu diệt 826 mục tiêu địch.
Theo một nguồn tin trong cơ quan chỉ huy tác chiến, việc tăng cường lực
lượng và phương tiện tác chiến chống khủng bố ở Syria đã diễn ra từng
bước và phụ thuộc vào các nhiệm vụ cụ thể: ví dụ, việc bắn tên lửa
Kalibr từ biển Caspie được tiến hành khi có thông tin tình báo về sự
hiện diện của các mục tiêu lớn của các nhóm phiến quân tại những khu vực
đó. “Cần phải tiêu diệt chúng một cách cấp tốc”, nguồn tin nói và cho
biết thêm rằng, không quân chiến lược cũng đã được huy động vì cùng vì
lý do đó. Việc gia tăng không đoàn viễn chinh ở Hmeimim được thực hiện
để yểm trợ quân đội Assad tại thời điểm tấn công vào các vị trí của
khủng bố.
Sự cố với chiếc Su-24 đã kéo theo những thay đổi lớn
trong quá trình tiến hành chiến dịch không kích: ngay hôm sau, tàu tuần
dương tên lửa cận vệ Moskva đang trực chiến trong biên chế binh đoàn Địa
Trung Hải của Hải quân Nga đã vào chiếm lĩnh vị trí trực chiến ở khu
vực ven bờ biển Latakia. Hơn nữa, tuần dương hạm trang bị hệ thống tên
lửa phòng không S-300F Fort này còn được lệnh tiêu diệt bất kỳ mục tiêu
bay nào tiềm tàng nguy hiểm đối với máy bay Nga. Tại Hmeimim đã triển
khai các hệ thống tên lửa phòng không tối tân S-400 Triumph mà chiến
dịch Syria chính là thử thách thực chiến đầu tiên, còn tất cả các máy
bay ném bom Nga sẽ chỉ xuất kích chiến đấu khi có sự yểm trợ của máy bay
tiêm kích. Ở đây có sự mất cân đối: 24 máy bay ném bom chiến thuật (12
Su-24M và 12 Su-34) chỉ có 8 tiêm kích Su-30SM và 8 Su-27SM. Tuy nhiên,
điều này sắp tới sẽ được khắc phục bằng cách điều thêm 1 biên đội tiêm
kích nữa đến Syria.
Rõ ràng là các biện pháp này không phải là
nhằm tác chiến chống IS vì chúng không có máy bay, mà là nhằm kiểm soát
không phận, trong đó các máy bay của các nước NATO, kể cả Thổ Nhĩ Kỳ
đang hoạt động. Nhiều biện pháp của Bộ Quốc phòng Nga đã khiến Lầu Năm
góc không hài lòng. “Các hệ thống như thế (S-400) sẽ làm phức tạp hơn
nữa tình hình vốn đã phức tạp trên bầu trời Syria và sẽ không có tác
dụng gì cho việc thúc đẩy cuộc chiến với khủng bố”, nữ trung tá Michelle
Baldanza, phát ngôn viên Lầu Năm góc nói.
Một quan chức cấp cao
Bộ Quốc phòng Nga bình luận ngắn gọn tuyên bố này: “Chúng tôi không định
đánh nhau với máy bay của liên minh, nhưng chúng tôi sẽ bảo đảm tan
toàn cho máy bay và người của mình bằng mọi phương tiện sẵn có”.
Nếu
như quan hệ Nga-Thổ sẽ bị tổn hại ở gần như tất cả các lĩnh vực (Thủ
tướng Nga Dmitri Medvedev tuần trước đã nói thẳng về việc áp đặt trừng
phạt đối với quốc gia mới đây còn là bạn bè), nhưng vẫn còn cơ hội hình
thành liên minh rộng rãi chống IS mặc dù tình hình cực kỳ căng thẳng.
Phát biểu ngày 26/11 tại lễ trình quốc thư của các đại sứ nước ngoài,
ông Vladimir Putin đã tuyên bố: “Tôi hy vọng rằng, cuối cùng sẽ lập ra
được một liên minh quốc tế chống khủng bố thực sự rộng rãi hành động có
phối hợp như một lực lượng hùng mạnh, thống nhất, và cụ thể là ủng hộ
các hành động của các binh sĩ Nga đang tiến hành các chiến dịch thành
công chống các nhóm và tổ chức khủng bố ở Syria”. Ông bày tỏ hy vọng
rằng, sau các vụ khủng bố đối với máy bay Airbus A-321 của Nga ở Ai Cập
và ở Paris, Pháp, các vụ tàn sát dã man ở Li-băng, Nigeria, Mali thì
“người ta sẽ hiểu được sự cần thiết hợp nhất các nỗ lực của cả cộng đồng
quốc tế trong cuộc chiến chống khủng bố ”.
Các quan chức quân
sự và ngoại giao khẳng định rằng, ngay cả sau vụ Su-24M bị bắn rơi, cơ
hội thành lập liên minh vẫn còn, hơn nữa, các nhà lãnh đạo Italia và
Pháp ủng hộ ý tưởng này. Tổng thống Pháp Francois Hollande, sau loạt vụ
khủng bố ở Paris, thậm chí đã đề nghị quên đi những bất đồng và “thống
nhất sức mạnh” của Pháp, Nga và Mỹ và để khẳng định lời nói của mình, đã
phái đến bờ biển Syria tàu sân bay Charles de Gaulle với các máy bay đa
năng. Ông Vladimit Putin đã hạ lệnh cho Hải quân Nga liên lạc với các
đồng nghiệp Pháp và hành động “như với các đồng minh”.
Mặc dù có
sự đồng tình rộng rãi về việc chống IS, nhưng vẫn có không ít trở ngại
cho việc hình thành liên minh rộng rãi. Ví dụ, theo lời phát ngôn viên
Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova, đến ngày 26/11/2015, “không một nước
nào trong liên minh chống IS có lần nào nêu tên một khu vực hay một mục
tiêu nào của bọn khủng bố”. Cho đến nay, thông tin của Nga và các nước
NATO vẫn khác nhau về việc cụ thể là phe nhóm khủng bố nào đang bị tấn
công: Phương Tây cho rằng, nạn nhân các cuộc không kích của máy bay và
tên lửa Nga là các địch thủ của ông Bashar al-Assad, chứ không phải là
bọn khủng bố cực đoan. Moskva thì bác bỏ cáo buộc đó. Tuyên bố của lãnh
đạo NATO về việc ủng hộ giả thiết bắn rơi Su-24 của Nga càng đổ dầu vào
lửa. Và mặc dù sau đó, NATO chối bỏ, nhưng không nên hy vọng nhanh chóng
ổn định được tình hình. “Điều mà người Thổ đã làm - đó là sự bội phản,
mà sự bội phản chúng tôi sẽ không quên, cũng như những kẻ che chắn những
kẻ bội phản này”, nguồn tin cao cấp ở Điện Kremlin tuyên bố.
>> Chiến tranh Syria: Kết quả tháng không kích đầu tiên của Nga