VietnamDefence -
Chiến dịch chiến lược phòng ngự sau chuyển sang phản công-tiến công của QĐ Liên Xô (LX) trong chiến tranh Xô-Đức (1941-45) trên địa bàn Oriol-Kursk-Belgorod-Kharkov.
được kế hoạch của phát xít Đức mở cuộc tiến công Hè 1943 lấy mật danh “Citadel” nhằm giành lại quyền chủ động chiến lược bị mất sau chiến dịch Stalingrad (17.7.1942-2.2.1943), QĐ LX chủ động chuyển vào phòng ngự tạm thời ở vòng cung Kursk với ý định sẽ chuyển sang phản công-tiến công sau khi đánh thiệt hại nặng quân Đức.
Ngày 5-23.7, các phương diện quân Trung tâm và Voronezh của LX (1.336.000 người, 19.000 pháo/cối, 3.444 xe tăng và pháo tự hành, 2.172 máy bay) tổ chức phòng ngự trận địa có chiều sâu trên chính diện (5-6 dải phòng ngự sâu 250-300km) trước hết để chống xe tăng, đã bẻ gãy các mũi tiến công của 2 cụm tập đoàn quân Trung tâm và Nam của Đức (hơn 900.000 quân, 10.000 pháo/cối, 2.700 xe tăng, 2.050 máy bay; chiếm 70% số xe tăng và 65% số máy bay trên toàn mặt trận Xô-Đức).
Ngày 12.7, đã diễn ra trận đấu xe tăng lớn nhất trong Chiến tranh Thế giới thứ hai ở khu vực Prokhorovka với sự tham chiến của 1.500 xe tăng, 1.000 máy bay của cả hai bên, trong đó Đức bị mất 400 xe tăng và hơn 10.000 quân. Không mở được đột phá chiến dịch, lại bị tổn thất nặng, Đức buộc phải chuyển sang phòng ngự.
QĐ LX sau khi khôi phục được các dải phòng ngự, hất quân Đức về tuyến xuất phát tiến công, đã chuyển sang phản công-tiến công (12.7-23.8) trên hai hướng bắc và nam Kursk. Ở hướng bắc, với sự tham gia của 3 phương diện quân (Tây, Briansk, Trung tâm), 29.7 giải phóng Bolkhov, 5.8 - Oriol. 18.8, diệt xong ổ đề kháng cuối cùng ở Tây Oriol, tiến về phía Tây 150km. Ở hướng Nam, với sự tham gia của 2 phương diện quân (Voronezh, Thảo nguyên), 5.8 giải phóng Belgorod, 23.8 - Kharkov, tiến về phía Nam và Tây Nam 140km, mở rộng chính diện tiến công 300km, kết thúc chiến dịch.
Trong Chiến dịch Kursk, phía LX đã sử dụng 5 phương diện quân và Tập đoàn quân 57 của Phương diện quân Tây Nam (2.640.300 người, 52.500 pháo/cối, 8.200 xe tăng/pháo tự hành, 6.950 máy bay); phía Đức: 2 cụm tập đoàn quân Trung tâm và Nam, Cụm chiến dịch Kemplơ, khoảng 50 sư đoàn (1.514.000 người, 32.000 pháo/cối, 5.000 xe tăng/pháo tự hành, 5.000 máy bay).
Kết quả: QĐ LX đã diệt cụm quân địch trên các hướng Oriol-Belgorod-Kharkov, đánh tan 30 sư đoàn Đức, trong đó có 7 sư đoàn xe tăng (500.000 quân, 1.500 xe tăng, 3.000 pháo, 3.700 máy bay).
Thắng lợi của QĐ LX ở Kursk tạo điều kiện cho phong trào kháng chiến chống phát xít ở các nước bị Đức chiếm đóng phát triển mạnh, quyền chủ động chiến lược chuyển hẳn sang phía LX, kết thúc bước ngoặt cơ bản trong chiến tranh, tạo điều kiện cho LX chuyển sang tổng tiến công. Chiến dịch Kursk góp phần giải quyết nhiều vấn đề về chiến lược, nghệ thuật chiến dịch và chiến thuật, tích luỹ thêm nhiều kinh nghiệm về tổ chức hiệp đồng chiến lược giữa các cụm phương diện quân, sử dụng lực lượng dự bị chiến lược để thay đổi tương quan lực lượng trong những hoàn cảnh nhất định và tập trung binh lực trên những hướng quyết định.
- Nguồn: TĐBKQS / Trung tâm TĐBKQS - BQP.-H.: QĐND, 2004.