|
| Tổng thống Putin tuyên bố chiến dịch quân sự ở Syria kết thúc thắng lợi và hạ lệnh rút quân Nga khỏi Syria, căn cứ không quân Hmeimim, Latakia, Syria, ngày 11/12/2017 |
Chiến dịch can thiệp quân sự của Nga ở Syria là một sự kiện quân sự đáng chú ý đầu thế kỷ XXI, đáng được chúng ta nghiên cứu nhằm rút ra những bài học bổ ích cho quá trình xây dựng quân đội Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Tiếp theo các bài viết về chủ đề chiến tranh Syria, VietnamDefence xin giới thiệu bài viết thú vị của Ruslan Pukhov, Giám đốc Trung tâm Phân tích chiến lược và công nghệ (Nga) một trung tâm học thuật chuyên nghiên cứu về công nghiệp quốc phòng và buôn bán vũ khí để quý độc giả tham khảo.
Một trong những sự kiện chính của năm 2017 là thắng lợi mà quân đội Nga và chính phủ Assad giành được ở Syria. Khi Tổng thống Nga Vladimir Putin cương quyết can thiệp vào cuộc nội chiến đẫm máu ở Syria vào tháng 9/2015, nhiều người đã hoàn toàn bị ngạc nhiên. Các nhà bình luận và chính trị gia phương Tây, kể cả Tổng thống Mỹ hồi đó Barack Obama đều nhất trí dự đoán rằng, Moskva sẽ bị sa lầy trong cuộc xung đột Syria.
Hai năm sau, có thể nói chắc chắn rằng, Syria đã không lặp lại chiến dịch thất bại của Liên Xô tại Afghanistan. Sự can thiệp của Nga đã đạt được tất cả những mục tiêu chính của nó. Tình hình quân sự và chính trị của chế độ Assad, vốn bị xem là gần như vô vọng vào mùa hè năm 2015, đã được cải thiện triệt để. Chính phủ Syria hiện đang kiểm soát trên 90% lãnh thổ đất nước. Tổ chức “Nhà nước Hồi giáo” tự xưng đang trên bờ vực diệt vong. Nhiều nhóm Hồi giáo cực đoan khác đã bị bỏ lại ở một quốc gia bị suy yếu nghiêm trọng. Phe đối lập chống Assad ôn hòa hơn nhận được sự hỗ trợ quân sự lớn từ Mỹ và các quốc gia vùng Vịnh cũng chẳng khá hơn. Bị suy yếu, rời rã và bị quân đội cô lập, lực lượng này đã không còn cơ hội nào để chiến thắng trong cuộc nội chiến. Tương lai chính trị của Tổng thống Bashar Assad là không còn nghi ngờ gì nữa.
Sự ngạc nhiên lớn nhất không phải là sự thành công của Nga trong việc can thiệp vào Syria mà là lực lượng và phương tiện rất hạn chế đã chứng tỏ được đủ khả năng giành chiến thắng đó. Moskva đã không hề triển khai số quân lớn trên mặt đất. Thiệt hại của quân Nga ở Syria là không đáng kể. Lực lượng viễn chinh Nga là rất nhỏ trong suốt chiến dịch ở Syria, lúc nhiều nhất cũng chỉ là vài ngàn người bao gồm quân cảnh và lực lượng của các công ty quân sự tư nhân. Vào bất kỳ một thời điểm trong bất kỳ một chiến dịch đơn lẻ nào, cũng chỉ có không quá vài trăm quân Nga tham gia. Lượng vũ khí trang bị của Nga triển khai tại Syria cũng rất hạn chế. Nhìn chung, chi phí cho chiến dịch của Nga ở Syria là khiêm tốn, cả về mặt tài chính lẫn thiệt hại về sinh lực vốn chỉ dưới 100 người.
Đơn vị Không quân Nga ở Syria cũng không lớn. Ước tính chỉ có 30-50 máy bay chiến đấu và 16-40 trực thăng ở các thời điểm khác nhau. Tuy nhiên, số lượng phi vụ của mỗi máy bay lại cao một cách ấn tượng. Tính đến cuối tháng 8/2017, máy bay và trực thăng Nga đã thực hiện hơn 28.000 phi vụ ở Syria và tấn công khoảng 90.000 mục tiêu mà chỉ tổn thất 1 chiếc máy bay ném bom Su-24M. Trong khi trong chiến tranh Afghanistan, lực lượng quân đội Liên Xô cứ 750 phi vụ đã mất trung bình một máy bay chiến đấu. Ngoài ra, các máy bay không người lái của Nga được triển khai ở Syria đã thực hiện hơn 14.000 phi vụ.
Thành công và chi phí không cao của cuộc can thiệp quân sự của Nga ở Syria tương phản mạnh mẽ với thành tích của Mỹ ở nhiều nơi trên thế giới. Thành công đó có thể do một số yếu tố chính sau đây.
Một là Nga đã thành công trong việc thúc đẩy sự cộng sinh rất hiệu quả giữa lực lượng viễn chinh Nga và quân đội chính phủ Syria. Nga đã có những bước đi hiệu quả nhằm tái thiết khả năng chiến đấu của quân đội Syria. Các đơn vị Syria được hồi sinh thường được tăng cường bởi một lực lượng hỗ trợ và lính đặc nhiệm tinh nhuệ tuy nhỏ, nhưng năng lực mạnh của Nga. Thậm chí quan trọng hơn là các sĩ quan cao cấp Nga không chỉ giới hạn trong vai trò tư vấn. Họ còn chỉ huy quân đội Syria ở nhiều khu vực tiền tuyến quan trọng, truyền đạt những kinh nghiệm và chuyên môn quân sự vốn rất cần thiết. Nhiều đơn vị Syria trọng yếu được chỉ huy bởi các tướng Nga. Quân đoàn đột kích tình nguyện số 5 vốn là đơn vị tấn công chính của quân đội Syria trong 12 tháng qua, được trang bị vũ khí trang bị của Nga và được xây dựng và chỉ huy bởi các sĩ quan Nga, ho cũng là người đích thân lựa chọn binh lính Syria cho đơn vị. Cách tiếp cận này có thể không hợp lý về về chính trị, nhưng đã chứng tỏ là có hiệu quả cao.
Hai là Nga đã tìm cách để không phải triển khai một số quân lớn trên mặt đất bằng cách huy động các công ty quân sự tư nhân. Các công ty này gồm những lính đánh thuê được trả lương cao, hầu hết đều là quân nhân Nga đã giải ngũ. Sự khác biệt so với cách làm tương tự của Mỹ là các công ty quân sự tư nhân Nga không bị đẩy xuống vai trò hỗ trợ. Các công ty này được sử dụng như các lực lượng tấn công có sức chiến đấu cao, và nhân viên của họ thường được ghép với các đơn vị Syria để tăng cường khả năng chiến đấu của các đơn vị đó. Cách tiếp cận này tỏ ra rất hữu ích cả về quân sự lẫn chính trị vì nó giảm thiểu chi phí chính trị cho sự can thiệp quân sự trực tiếp. Công chúng Nga đã tỏ ra hoàn toàn thờ ơ với báo cáo về tổn thất của các công ty lính đánh thuê vì họ tin là “những người ấy được trả lương cao và biết những gì họ đang chuẩn bị tham gia làm việc gì”. Kết quả là và trái ngược với những kỳ vọng của phương Tây, những tổn thất của Nga ở Syria đã không dẫn đến hậu quả tiêu cực nào trong nước Nga đối với chính quyền Putin.
Phương Tây thường phớt lờ thành công của chiến dịch can thiệp quân sự của Nga ở Syria và không mấy để ý đến các khía cạnh khác nhau của hoạt động quân sự của Nga ở Syria. Rõ ràng, đây không phải là một chủ đề dễ chịu đối với các nhà quan sát chính trị và quân sự phương Tây khi mà những tiên đoán của họ là Putin sẽ sa lầy ở Syria đã sai. Tuy nhiên, chiến dịch quân sự thành công của Nga có những tác động lớn đến phương hướng tương lai của cỗ máy quân sự Nga.
Kéo dài chỉ hơn 2 năm một chút, chiến dịch ở Syria không phải quá dài, nhưng gần như tất cả các chỉ huy quân sự cao cấp của Nga đều đã tham gia trên cơ sở luân chuyển. Theo tuyên bố của Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, Đại tướng Valery Gerasimov vào tháng 11/2017, “tất cả các chỉ huy quân khu, các tập đoàn quân hợp thành, các tập đoàn quân phòng không và không quân, cũng như hầu hết các chỉ huy sư đoàn, và hơn một nửa các chỉ huy của lữ đoàn và trung đoàn hợp thành đã có đợt công tác ở Syria. Tất cả những sĩ quan này đã thu hoạch được kinh nghiệm thực tế vô giá về chiến tranh hiện đại phức tạp ở một chiến trường xa, trong một chiến dịch, nơi mà sức mạnh không quân và vũ khí chính xác cao đã đóng vai trò lớn, và là nơi mà những thách thức phức tạp về bảo đảm hậu cần, tiếp vận phần lớn đã được giải quyết.
Sự hiện diện của các chỉ huy đã có kinh nghiệm này, một chiến dịch quân sự thành công và thắng lợi, và những bài học rút ra từ việc sử dụng không lực, công nghệ hiện đại và lực lượng tác chiến đặc biệt sẽ tạo ra một xung lực lớn cho cỗ máy quân sự Nga trong nhiều năm tới. Hơn nữa, sự tự tin mà quân đội Nga có được tại Syria có thể sẽ lái chính sách đối ngoại và quân sự của Nga sang hướng quyết đoán và có tính can thiệp hơn.