Mi-24 có ngoại hình đặc trưng nên có biệt danh là “Cá sấu” (Marina Lystseva, Tass)

>> 20 điều kinh ngạc về Mi-24 Cá sấu (2)

Trực thăng vận tải-chiến đấu Mi-24 là biểu tượng sức mạnh không lực Liên Xô dễ nhớ như súng AK. Ngoài những phẩm chất chiến đấu xuất sắc, Mi-24 khác biệt với diện mạo đặc trưng, nhờ đó mà có biệt danh “Cá sấu”, cũng như ưu điểm đặc hữu của vũ khí Liên Xô/Nga là hoạt động bền bỉ, tin cậy trong những điều kiện khắc nghiệt nhất. Mi-24 đã và đang được xuất đến nay sang hơn 50 nước.

Tại nhà máy của nhà sản xuất Rostvertol, hiện nay vẫn đang sản xuất các biến thể mới nhất là Mi-35 để xuất khẩu. Liên Xô/Nga đã sản xuất tổng cộng gần 3.500 chiếc, nên không có gì lạ khi “Cá sấu” đến nay vẫn là nòng cốt của lực lượng trực thăng tiến công của Nga.

Dưới đây là 20 dữ kiện thú vị trong tiểu sử của cỗ máy chiến đấu huyền thoại được mệnh danh là “xe chiến đấu bộ binh bay”.

1. Xe chiến đấu bộ binh bay

Khi nghiên cứu chế tạo trực thăng, các công trình sư Liên Xô đã áp dụng 2 giải pháp kỹ thuật độc đáo. Giải pháp đầu tiên xem ra không thật thành công: Mi-24 được chế tạo trên cơ sở các tổng thành của trực thăng vận tải Mi-8 theo khái niệm “xe chiến đấu bộ binh bay” và có một khoang vận tải có thể chứa 8 lính đổ bộ.

Tuy vậy, trong thực tế, khoang này hiếm khi được sử dụng. Nếu như buồng lái của các phi công được bọc giáp thì khoang chở quân đổi bộ lại chẳng được bảo vệ gì, mà Mi-24 thường phải bay trên trận địa trong làn hỏa lực địch nên chẳng mấy ai thích tham gia màn biểu diễn như thế với tư cách hàng khách của trực thăng này.

Xạ kích chính xác từ các cửa mở như người Mỹ đã thực hành ở Việt Nam là không thể do tốc độ bay của Mi-24. Do đó, khoang chở quân đã trở thành gánh nặng vô ích, khiến trực thăng tuy vẫn bay nhanh, nhưng nặng nề. Trọng lượng cất cánh tối đa của Mi-24 là 11.500 kg. Trong khi ở АН-1, tham số này chỉ là 4.500 kg.

Buồng lái phi công Mi-24 không thể gọi là rộng rãi, nhưng điều quan trọng là được bọc thép (Igor Zarembo, RIA)

2. Dễ lái như đi dây

Nhược điểm về cơ động của Mi-24 thể hiện phần nào ở một tình huống khác thường: trong trận không chiến giữa một trực thăng Mỹ và một trực thăng Liên Xô diễn ra vào năm 1983 trên biên giới CHDC Đức - CLHB Đức.

Một chiếc Mi-24 đang thực hiện chuyến bay trinh sát dọc biên giới thì chạm trán một chiếc АН-1 đang bay với nhiệm vụ tương tự. Các phi công đã khai diễn một trận đánh cơ động nhưng không dùng vũ khí. Trong quá trình giao tranh, chiếc Mi-24 đã thực hiện vòng lượn nguy hiểm và gặp nạn.

Vấn đề là ở chỗ, để nâng tốc độ, người ta đã làm đường kính cánh quạt rotor chính nhỏ hơn nhiều so với Mi-8 có cùng trọng lượng và kích thước (17,4 m so với 21,3 m). Các lá cánh thì trở nên ngắn, nhưng rộng hơn. Rotor chính như thế có lực cản nhỏ hơn, nhưng do tải tăng lên và nguy cơ ngắt dòng tác động lên các lá cánh, việc lái Mi-24 đòi hỏi trình độ và độ chính xác cao. Các phi công nói rằng, lái Mi-24 “cũng dễ như đi trên dây. 

3. Có cánh Đặc điểm thiết kế thứ hai của Mi-24 nhìn chung khá thành công. Trực thăng này được lắp đôi cánh khá đồ sộ (sải cánh 6,4 m).

Chúng được sử dụng không chỉ để treo vũ khí như ở các trực thăng chiến đấu khác, mà còn tạo ra trong khi bay đến 28% lực nâng, giảm tải cho rotor chính và nâng cao trọng tải của trực thăng.

Trên thực tế, Mi-24 là một phương tiện bay nằm giữa trực thăng và máy bay cánh cố định.

Điều đó cũng được phản ánh ở chiến thuật sử dụng Mi-24. Nếu như các trực thăng tiến công phương Tây tích cực sử dụng chế độ bay treo, bay vọt lên từ các nếp gấp địa hình hay sau cây cối thì con bài của Mi-24 là tốc độ.

Trong chiến đấu, hiện chưa thể bắn thủng kính chắn gió của buồng lái Mi-24 mặc dù ở Afghanistan, các kỹ thuật viên một lần đã đếm được trên kính chắn gió 6 vết đạn sau một phi vụ chiến đấu (Igor Zarembo, RIA)

4. Kỷ lục gia

Mi-24 là một trong những trực thăng bay nhanh nhất thế giới. Còn nếu như nói đến trực thăng sản xuất loạt thì có lẽ nó là trực thăng bay nhanh nhất. Mi-24 đạt tốc độ bay bằng 335 km/h. Năm 1978, Mi-24 đã lập kỷ lục thế giới tuyệt đối về tốc độ đối với trực thăng là 368,4 km/h.

Thực ra thì để giảm trọng lượng và lực cản không khí, chiếc Mi-24 lập kỷ lục đã bay mà không lắp vũ khí, vỏ giáp và cánh. Thành tích này chỉ bị vượt qua vào năm 1986 bởi chiếc trực thăng đa nhiệm Westland Lynx của Anh với tốc độ 400,87 km/h.

Tuy nhiên, chiếc Lynx lập kỷ lục không giống mấy với trực thăng sản xuất loạt vì nó sử dụng các động cơ có công suất mạnh hơn 40%, cũng như các lá cánh rotor chính đặc biệt. Tốc độ của Lynx thông thường không quá 260 km/h.

5. Cất cánh kiểu máy bay

Do có trọng lượng lớn, Mi-24 thường chạy đà cất cánh kiểu như máy bay cánh cố định. Thậm chí cò tin đồn Mi-24 hoàn toàn không thể cất cánh thẳng đứng hay bay treo.

Thực ra, Mi-24 có thể bay treo tại chỗ, nhưng cất cánh thẳng đứng khi mang tải trọng tối đa thực tế là khó. Nhất là ở vùng núi nơi có không khí loãng hay ở các nước khí hậu nóng mà động cơ giảm công suất vì nhiệt độ cao.

Ở Afghanistan, Mi-24 thường chạy đà cất cánh 100-150 m khi tỳ bánh trước lên mặt đường băng.

Chúng cũng đã hạ cánh theo kiểu máy bay, nhưng vì lý do khác là cần phải chạy trước đám mây bụi do cánh quạt làm bốc lên để nhìn thấy mặt đất.

Các động cơ siêu tin cậy và bền bỉ TVZ-117V của Mi-24 nay được sản xuất với tên gọi VK-2500 (Vitaly Nevar, Tass)

6. Vỏ giáp cứng

Một trong những khác biệt chính của một trực thăng tiến công là sự hiện diện của vỏ giáp. Trên Mi-24, đó là kính chắn gió, các ghế ngồi bọc giáp và các tấm giám ở han bên sườn buồng lái của phi công và nhân viên điều khiển vũ khí và trên các nắp ca-pô động cơ.

Ở Afghanistan, kính chắn gió của Mi-24 chưa lần nào bị bắn thủng mặc dù sau một lần xuất kích, người ta đã đếm được 6 vết đạn trên kính chắn gió.

Mi-24 được giao không chỉ nhiệm vụ chi viện hỏa lực cho bộ đội và bảo vệ các đoàn xe trên mặt đất, mà còn bảo vệ các máy bay dân sự và vận tải. Ví dụ, ở Kabul, 2 chiếc Mi-24 đã hộ tống các máy bay của hãng hàng không Aeroflot lúc hạ cánh khi bắn ra các mồi bẫy hồng ngoại. Khi phát hiện có tên lửa phòng không mang vác bắn lên, chúng phải bay về phía tên lửa và lấy thân mình che chắn, bảo vệ máy bay dân dụng.

7. Những đồ chơi đáng sợ

Mi-24 có thể mang vũ khí rất mạnh. Trên các cánh của nó có thể treo “các đồ chơi” nặng tổng cộng 2.400 kg. Trong khi cơ số đạn của xe tăng Т-72 nặng chưa đến 1 tấn.

Với tải trọng đầy đủ, Cá sấu cất cánh với kiểu chạy đà tựa trên bánh trước (Dmitri Vinogradov, RIA)

Tải trọng tiêu chuẩn của Mi-24 ở Afghanistan gồm 2 cụm rocket, 2 quả bom FAB-250 và đạn dành cho 1 khẩu pháo hay 1 khẩu súng máy. Ban đầu, Mi-24 được trang bị súng máy 4 nòng YakB-12,7 với khối nòng quay và tốc độ bắn đến 4.500 phát/phút lắp trên giá súng ở mũi.

Năm 1982, khi tấn công một đoàn xe của phiến quân, một chiếc Mi-24 đã bắn đứt đôi một xe buýt bằng một loạt đạn súng máy. Tuy nhiên, đặc điểm động học phức tạp của súng máy YakB-12,7 rất đỏng đảnh trong điều kiện dã chiến.

Xuất hiện thay cho súng máy là pháo tự động 2 nòng GSh-30K lắp trên biến thể Mi-24P (chữ “P” có nghĩa là “pháo”). Pháo này có cỡ nòng 30 mm và có uy lực mạnh đến nỗi không thể lắp nó trên giá di động. Pháo được gắn cố định bên cạnh thân nên việc ngắm bắn không phải do nhân viên điều khiển vũ khí mà là do phi công thực hiện và để làm thể phải xoay cả trực thăng.

Kết quả là người ta tìm ra một sự thỏa hiệp: khẩu pháo tự động 2 nòng GSh-23 cỡ 23 mm đã có thể lắp trên giá ở mũi và nhờ có độ chính xác và tốc độ bắn cao hơn nên không thua kém hiệu quả của pháo cỡ 30 mm. Vào cuối thập kỷ 1980, Mi-24 trở thành trực thăng đầu tiên trên thế giới được trang bị tên lửa không đối không.

Kỹ thuật viên nạp đạn cho cụm bệ phóng rocket (Vitaly Nevar, Tass)

8. Hỏa lực và tốc độ

Ở Afghanistan, tỏ ra hiệu quả nhất khi tác chiến chống phiến quân không phải là đạn dược chính xác cao mà là các cụm rocket.

Thông thường, Mi-24 bay tốc độ cao thực hiện thao tác vào công kích, từ cự ly 1.200-1.500 m bắn một loạt rocket, rải khắp chiến trường các mũi tên thép có cánh chứa trong các đầu đạn rocket (mỗi rocket mang đến 2.200 mũi tên thép), còn khi tiếp cận, phi công khai hỏa khẩu pháo và tạo điều kiện cho nhân viên điều khiển vũ khí thả bom chính xác.

Điều thú vị là người Mỹ vốn ưa thích khoe những đoạn phim quảng cáo sử dụng vũ khí chính xác cao từ trực thăng, nhưng trong thực tế khi bị bắn trả từ mặt đất, cũng thường áp dụng đúng chiến thuật đó, tức là bắn rocket ở tốc độ cao.

Biên đội 2 chiếc Mi-24 bắn loạt rocket (Pavel Lisytsyn, RIA)

9. Động cơ nồi đồng cối đá

Một trong những bí mật về độ tin cậy của Mi-24 là các động cơ TVZ-117V vốn cũng lắp trên Mi-8, loại trực thăng phổ dụng nhất thế giới. Động cơ này được Viện thiết kế mạng tên V.Ya. Klimov phát triển vào năm 1972 ở Lenigrad.

Cho đến gần đây, động cơ này được sản xuất ở Ukraine, nhưng sau khi Ukraine chấm dứt hợp tác kỹ thuật quân sự với Nga, công nghiệp quốc phòng Nga đã buộc phải tổ chức sản xuất biến thể mới nhất của động cơ này là VK-2500 trên lãnh thổ Nga.

Động cơ độc đáo này có độ tin cậy đáng kinh ngạc. Ở Afghanistan thậm chí ăn mòn cả các mép trước của các lá cánh rotor chính, còn TVZ-17 vẫn tiếp tục hoạt động kể cả với turbine nham nhở. Một lần, ở một động cơ gỡ ra để sửa chữa, người ta thấy thiếu 17 lá cánh turbine trong số 51 lá cánh.

Hơn nữa, độ tin cậy đối với một trực thăng chiến đấu là phẩm chất có lẽ thậm chí còn quan trọng hơn là khả năng bảo vệ và sức mạnh tiến công. Từ năm 2001-2009, trong thời gian chiến tranh ở Iraq và Afghanistan, Mỹ đã mất 79 trực thăng tiến công АН-64. Trong đó có 11 chiếc bị rơi vì hỏa lực địch, còn 68 chiếc tự rơi mà không cần “sự trợ giúp” từ bên ngoài.

10. Sát thủ diệt tăng

Khi nói đến chiến thuật sử dụng đặc thù Mi-24 thì cần hiểu rằng, trực thăng này được chế tạo trước hết là để tác chiến chống tăng và nó được trang bị hệ thống tên lửa chống tăng tuyệt vời Shturm để làm việc đó.

Trong thực tế, Mi-24 chỉ được thử thách ở vai trò sát thủ diệt tăng trong chiến tranh Iran-Iraq (1980-1988) vốn được gọi là cuộc chiến tranh cổ điển cuối cùng trong lịch sử nhân loại. Trong 3 tháng đầu chiến sự, chỉ một chiếc Mi-24 của Iraq đã tiêu diệt 55 xe tăng địch. Sau đó, thành tích trở nên khiêm tốn hơn đơn giản là vì Iran đã hết sạch xe tăng.

>> 20 điều kinh ngạc về Mi-24 Cá sấu (2)