In bài này
Tình báo điện tử Liên Xô/Nga: Sự khởi đầu - Chẳng phải quý tộc, cũng chẳng phải tiểu thị dân (4)
Thứ Tư, 13/05/2015 - 8:30 AM
Trong thập niên 1920, sứ quán Trung Quốc trở thành cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài đầu tiên ở Moskva bị "cướp mật mã".
Tất cả bắt đầu từ việc đại sứ Trung Quốc đề nghị huy động Piotr Leonidovich Popov tham gia chuẩn bị hiệp định thương mại Nga-Trung với tư cách chuyên viên về quan hệ quốc tế. Vị đại sứ lựa chọn Popov không phải là tình cờ vì đây là một con người có số phận dị thường.

Năm 1910, Piotr Popov, một thợ máy tàu đã được phép rời chiếc tàu bảo vệ nghề cá và nghề săn thú lấy lông ở vùng Kamchatka đến thủ đô để thi vào trường cao đẳng kỹ thuật đóng tàu. Ông đỗ thứ ba tại kỳ thi, nhưng hiệu trưởng trường cao đẳng đã phê lên đơn của Popov: "Không thể nhận vào học vì chẳng phải là quý tộc, cũng chẳng phải tiểu thị dân". Quay về Vladivostok, Piotr đã chuyển từ việc tuần biển sang nghề buôn bán. Khi chiến tranh thế giới nổ ra, Popov bị động viên vào phục vụ tại giang đội sông Amur. Tháng 7 năm 1917, ông đi Mãn Châu Lý. Tại đây, dựa vào các quan hệ buôn bán cũ, ông đã đứng đầu phân khu đường sắt Harbin của tuyến đường sắt Hoa Đông.

Sau cách mạng, con đường từ Mãn Châu Lý đi ra nước ngoài, trên đó có phân khu đường sắt Hoa Đông, đã bị phong toả. Một phái đoàn kinh doanh của Mãn Châu Lý đã được cử đi đàm phán với những người bôn-sê-vic thuộc Xô-viết nhân dân Vladivostok đang quản lý các bến cảng ở vịnh Zolotoi Rog (Sừng Vàng), nơi hàng hoá từ Mãn Châu Lý đưa ra nước ngoài bị mắc kẹt. Phía Trung Quốc đã mời Popov tham gia vào đoàn của mình. Cuộc đàm phán thành công, còn bản thân Popov, cùng các văn bản bảo đảm tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển hàng hoá từ Mãn Châu Lý đến Vladivostok, đã trở về Harbin.

Thật dễ hiểu khi uy tín của ông tăng mạnh ở Mãn Châu Lý. Giới làm ăn ở phân khu đường sắt Hoa Đông ngày càng coi trọng doanh nhân Nga tài ba này. Tuy vậy, ít ai biết là chính trong thời gian đó, Popov đã móc nối với lực lượng bí mật bôn-sê-vic và trở thành tình báo viên chuyên nghiệp. Ông đã thực hiện thành công một số chiến dịch vận chuyển bất hợp pháp những hàng hoá rất cần thiết từ Mãn Châu Lý đến vùng Ngoại Baikal của Liên Xô, trong đó các phụ tùng cho đoàn tàu hoả cơ động trị giá hơn 10 triệu rúp vàng.

Tháng 10 năm 1922, nội chiến ở Viễn Đông chấm dứt. Không lâu sau, Popov với tư cách chuyên gia về quan hệ thương mại với Nga đã được mời vào phái đoàn Mỹ đến Chita để đàm phán với chính phủ Cộng hoà Viễn Đông. Sau các cuộc gặp sơ bộ ở Chita, các cuộc đàm phán đã được tiếp tục ở Moskva. Thế là, Piotr Popov, thành viên phái đoàn thương mại Mỹ và là tình báo viên Liên Xô, đã có mặt ở Moskva và ở đây ông cũng được mời tham gia các cuộc đàm phán Xô-Trung. Piotr Leonidovich đã nhận lời. Thế là ông có được quyền tự do ra vào sứ quán Trung Quốc.

Sau khi quen với tình thế, Popov quyết định dập trộm mẫu các chìa khoá két chứa mật mã của sứ quán. Chiến dịch này đã được cân nhắc đến từng chi tiết nhỏ nhất và tính đến từng giây. Vào ngày đã định, ông đã ngắt lò sưởi trong toà nhà sứ quán. Chủ nhân định mời thợ sửa chữa đến, nhưng đúng lúc đó Popov lại đến sứ quán vì việc gì đó và nói là ông am hiểu các hệ thống sưởi nên có thể sửa giúp. Người ta đồng ý cho ông đi khắp các phòng của sứ quán. Đến lúc đó, Popov đã biết được là hàng sáng, các chìa khoá chiếc két mà ông quan tâm thường nằm trên chiếc bàn đầu giường nhỏ trong phòng nhân viên cơ yếu.

Sáng sớm hôm sau, Popov bắt đầu từ chính phòng này đi một vòng ra vẻ để kiểm tra hệ thống sưởi. Nhân viên cơ yếu đã để cho ông vào phòng khách, còn anh ta nói xin lỗi, rồi vẫn tiếp tục vệ sinh buổi sáng mà không đóng cửa sau lưng mình. Đợi cho nhân viên cơ yếu kia bôi xà phòng cạo râu lên mặt, Popov liền đi nhanh từ phòng khách vào phòng anh ta, cầm lấy các chìa khoá két trên bàn, rồi quay lưng lại lò sưởi trung tâm để dập trộm mẫu chìa khoá. Sau đó, Popov trả các chìa khoá về chỗ và ra ngoài. Phải một phút sau, phản ứng đối với nguy hiểm vừa trải qua mới ập đến với ông. Ông cảm thấy năng lượng trong cơ thể nhân đôi và nếu không tạo lối thoát cho nó thì cơ thể sẽ nổ tung. Piotr Leonidovich mặc độc bộ quần áo bước ra sân và đứng mấy phút dưới trời lạnh âm 20 độ mà hoàn toàn không thấy lạnh. Lịch sử tình báo vô tuyến điện tử không nói gì về ứng dụng của các mẫu chìa khoá két trong sứ quán Trung Quốc mà Popov lấy được.

Chu Hà