Cuộc nội chiến huynh đệ tương tàn ở Ukraine

Dịp tròn một năm cuộc đảo chính ở Kiev lại trùng với sự yên lặng dần của bom đạn ở Donbass. Ai cũng thấy là một thời gian tạm nghỉ bắt đầu mà hai bên xung đột đều cần để băbng ó các vết thương, huấn luyện lực lượng bổ sung, sửa chữa binh khí kỹ thuật và chuẩn bị cho các trận đánh mới. Sự tất yếu của các trận đánh mới là điều chẳng ai nghi ngờ. Trước hết là vì cả Kiev lẫn các nước cộng hòa tự xưng hiện chưa hề đạt được một mục tiêu chiến lược tuyên bố nào. Chính vì vậy, chiến tranh khó lòng mà sớm ngừng lại.

Nhưng thời gian tạm dừng chiến sự có được cho phép nói rằng, chiến dịch quân sự mùa đông ở Đông Nam Ukraine đã kết thúc. Trong 2-3 tháng tới, các cuộc giao tranh nếu như vẫn xảy ra, có lẽ sẽ mang tính cục bộ. Ngoài ra còn vì, ở những khu vực đó đang bắt đầu tan băng mùa xuân. Tức là thời kỳ mà không thể cả chân người lẫn bánh xe ô tô đều không thể nhúc nhích nổi trong bùn đất đen Ukraine. Nhưng khi trời khô ráo lại…

Dưới đây là những kết quả chủ yếu của chiến dịch mùa đông ở Donbass

1. (Nước cộng hòa liên minh tự xưng) Novorussia đã có được một quân đội vững mạnh, có sức chiến đấu cao của mình, đã không chỉ bẽ gãy các nỗ lực của Kiev mở rộng các vùng kiểm soát, mà còn đẩy lùi hàng mấy chục kilômet chiến tuyến về phía thủ đô Ukraine. Hơn nữa, họ đã làm được điều đó trong điều kiện đối phương có ưu thế áp đảo về quân số.

2. Trọng tâm chiến cuộc đông xuân là 2 trận chiến lớn kéo dài và đẫm máu giành sân bay Donetsk và thị trấn Debaltsevo. Kiev thất bại trong cả 2 trận chiến này với tổn thất quân sự và chính trị lớn. Ngoài ra, nếu trận đánh ở sân bay Donetsk đã diễn ra với mức độ ác liệt thay đổi trong hơn hơn nửa năm (từ tháng 5/2014-22/1/2015), thì với Debaltsevo, dân quân ly khai thân Nga đã giải quyết nhanh hơn nhiều. Ngày 23/1/2015, các lực lượng của Novorussia bắt tay vào loại bỏ “vùng lõm Debaltsevo”, thì ngày 18/2, tất cả đã kết thúc đối với các đơn vị, binh đội của quân đội Ukraine ở đây.

3. Cơ cấu tổ chức cồng kềnh của quân đội Ukraine vẫn cản trở họ tiến hành chiến đấu hiệu quả. Mặc dù, trong quân đội Ukraine có hơn 1.400 đơn vị khác nhau, nhưng trong đó chỉ có 100 đơn vị còn khả năng chiến đấu. Trong số 230.000 quân tại khu vực “chiến dịch chống khủng bố” ở miền đồng, chỉ có chưa đến 70.000 lính và sĩ quan đã và đang chiến đấu.

4. Trong quân đôi Ukraine vẫn thiếu vắng các binh đoàn có khả năng chiến đấu đầy đủ. Quân đội tiếp tục giao tranh bằng các nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn và đại đội đơn lẻ mà lữ đoàn và trung đoàn nào cũng thành lập trong trong biên chế của mình. Điều đó cũng giống như ở Nga trong chiến tranh Chechnya lần thứ nhất và lần thứ hai. Và cai cũng biết, điều đó đã gây ra cho Nga những tổn thất gì.

5. Khác biệt quan trọng của hoạt động chiến sự ở Donbass so với bất kỳ cuộc chiến tranh hiện đại nào đó là sự thiếu vắng hoàn toàn vũ khí chính xác cao ở cả hai bên. Và nếu như từ phía phe dân quân thì điều đó là không có gì ngạc nhiên, thì đối với quân đội Ukraine lại có vẻ kỳ quặc.

6. Trong ba quân chủng của quân đội Ukraine, trong những tháng gần đây tích cực tham chiến chỉ có lục quân. Không quân cường kích, ném bom, tiêm kích và các trực thăng chiến đấu hầu như không được sử dụng. Bộ chỉ huy Ukraine chỉ huy động trực thăng tham gia chiến dịch ở sâu trong hậu phương để chở hàng và sơ tán thương binh. Nguyên nhân là tổn thất nặng nề mà không quân Ukraine hứng chịu vào mùa hè và thu năm 2014. Các vị tướng Kiev cũng buộc phải tính đến yếu tố phòng không của phe dân quân vào mùa đông đã được tăng cường đáng kể.

Cuộc nội chiến huynh đệ tương tàn ở Ukraine

7. Trong trận đánh vì “vùng lõm Debaltsevo”, Ukraine đã tổn thất những binh khí kỹ thuật hiện đại nhất. Nhà máy lớn nhất Ukraine mang tên Malyshev ở Kharkov không thể nhanh chóng gia tăng sản lượng sản xuất xe tăng và xe bọc thép chở quân mới. Bởi vậy, họ phải chữa chạy chắp vá những xe tăng-thiết giáp cũ kỹ còn đầy trong các kho cất giữ để đưa ra tiền tuyến. Nhiều khi điều đó dẫn đến những vụ bê bối lớn. Chẳng hạn, một vụ như thế xảy ra vào tháng 1/2015, khi Tổng thống Petro Poroshenko rùm beng chuyển giao cho Lữ đoàn tăng 51 một lô lớn vũ khí gọi là mới. Trong đó có 31 xe tăng Т-64BV. Tất cả các xe theo giấy tờ thì đã được hiện đại hóa tại Nhà máy sửa chữa tăng-giáp Lvov. Nhưng trên thực tế, 12 chiếc trong đó thậm chí không có máy vô tuyến điện. Dĩ nhiên là sau buổi lễ hoành tráng có mặt tổng thống thì các xe tăng đã phải đưa trở lại Lvov.

8. Một thành tố quan trong của chiến cuộc mùa đông là chiến tranh thông tin ác liệt. Ai cũng biết rằng, trong mọi trận chiến thì nạn nhân đầu tiên là sự thật. Nhưng Kiev tổ chức hoạt động tuyên truyền của mình vụng về một cách đáng kinh ngạc. Điều đó đặc biệt rõ rệt trong bối cảnh có sự cãi vã bất tận về tổn thất.

Phải nói là thông tin của Kiev nói về chuyên rút quân khỏi Debaltsevo đơn giản là hài hước. Ngay từ hôm thứ năm, 19/2, tại Kiev người ta vẫn khăng khăng chỉ mất 6 người chết khi rút lui. Còn ngay trước đó, trên kênh truyền hình “Xã hội” lại đưa phóng sự từ nhà xác thành phố Artemovsk (một bộ phận lớn binh lính Ukraine bị bao vây chính là đột phá về thành phố này). Phóng viên hỏi một nhân viên cơ quan pháp y:

- Chỗ anh có bao nhiêu tử thi trong nhà xác?

- Nhiều.

- Nhưng là bao nhiêu? 10, 20, 30?..

- Thì tôi đã nói đấy: nhiều. Hãy nhìn trong sân mà xem. Ở đó là những cái xác không có chỗ để.

Trong ống kính là độ một chục quan tài sơ sài từ đó có những cái chân đi giày bốt lính thò ra, bên cạnh còn 6 túi nylon chứa xác.

Điều không còn ai nghi ngờ là trên các cánh đồng, con đường và cánh rừng từ Debaltsevo đến Artemovsk còn nhiều xác chết hơn nữa. Còn bao nhiêu tử thi dưới các tầng hầm và các đống đổ nát của thành phố và trong các làng mạc xung quanh?

Phóng viên tờ New York Times: “Do bộ chỉ huy Ukraine chưa bao giờ nói chính xác quân số của lực lượng ở Debaltsevo thì sẽ không bao giờ biết được con số tổn thất chính xác. Theo lời của trung sĩ quân đội Ukraine Vladimir, sau khu thoát khỏi “nồi hơi” (Debaltsevo), chỉ còn 1/3 quân số trong biên chế. Rõ ràng là tổn thất ở Debaltsevo là rất lớn”.

Tờ The Wall Street Journal dẫn lời của binh sĩ quân đội Ukraine 22 tuổi Albert Sardaryan: “Chúng tôi tắt đèn pha đi qua các cánh đồng. Trong đoàn xe của chúng tôi chỉ có gần 1.000 người. Để đi qua 15 km đã mất gần 7 giờ. Lúc bình minh, chúng tôi chạm mặt 4 xe tăng. Chúng tôi tưởng đó là xe tăng của chúng tôi, nhưng chúng lại nổ súng vào chúng tôi. Tình hình cứ như dưới địa ngục”.

Một doanh nhân 40 tuổi từ tỉnh Khmelnitskaya bị gọi lính thì cho biết: “16 chàng trai của chúng tôi bị hỏa lực súng máy hạ gục ngay trước mắt tôi. Đây chẳng hề là sự rút lui. Rút lui được tiến hành có tổ chức. Còn đây là bộ chỉ huy trắng trợn vứt bỏ chúng tôi”.

Để khách quan, ta hãy nghe ý kiến của các nhà báo nước ngoài.

Hôm thứ sáu, 20/2, chuyên gia quân sự Ukraine Yuri Butusov công bố thông tin của mình về tổn thất trong trận Debaltsevo. Các con số thu được qua thăm dò các chỉ huy đơn vị, nhưng ngay cả các vị chỉ huy cũng không có số liệu đầy đủ về thất bại này.

Dưới đây là con số tổn thất sơ bộ do Butusov tổng kết:
“Lữ đoàn bộ binh sơn cước 128: 30 người chết, 4 mất tích, 2 bị bắt làm tù binh. Số phận của không dưới 10 quân nhân hiện chưa rõ.

Tiểu đoàn bộ binh độc lập 25 Kievskaya Rus: 17 người chết, 1 bị bắt làm tù binh.

Tiểu đoàn bộ binh cơ giới 40 của LỮ đoàn tăng 17: 21 người chết, 91 bị bắt làm tù binh. Hiện chưa rõ số phận của khoảng 10 binh sĩ.

Lữ đoàn Cảnh vệ Bộ tổng tham mưu 101: 26 người chết, 5 bị bắt làm tù binh.

Tiểu đoàn bộ binh cơ giới 13 của Lữ đoàn tăng 1: gần 30 người chết, 5 bị bắt làm tù binh.

Lữ đoàn cơ giới 30: 22 người chết, 76 bị bắt làm tù binh. Số lượng bị bắt làm tù binh chưa xác định chính xác.

Lữ đoàn Cận vệ quốc gia Kharkov: 4 người chết, 2 bị bắt làm tù binh, 3 mất tích.

Trung đoàn đặc nhiệm 3: 3 người chết, 3 bị bắt làm tù binh, 2 người không rõ số phận.

Tiểu đoàn Cận vệ quốc gia Donbass: 9 người chết, 15 bị bắt làm tù binh.

Nhân viên Bộ Nội vụ: 1 người chết.

Tiểu đoàn tình nguyện Chechnya mang tên Dzhokhar Dudayev: 1 người chết”.


Tuy nhiên, Butusov không có thông tin về tổn thất của các đơn vị cũng có mặt ở Debaltsevo là Lữ pháo binh 55, Tiểu đoàn Cận vệ quốc gia mang tên Kulchitsky và Tiểu đoàn Lvov của Bộ Nội vụ.

Trong bối cảnh những thông tin bi thảm về tổn thất nêu trên, kết quả có lẽ là chủ yếu của chiến cuộc mùa đông đối với quân đội Ukraine là sự mất lòng tin hoàn toàn của binh lính và sĩ quan vào giới tướng lĩnh của mình. Tổng thống Poroshenko hiển nhiên thừa hiểu điều đó. Mấy ngày trước, ông cách chức chỉ huy “chiến dịch chống khủng bố” của Trung tướng Sergey Popko, người đã đích thân chỉ huy phòng ngự Debaltsevo.

Tuy nhiên, các chuyên gia Ukraine rất nghi ngờ việc bình định Donbass sẽ xuôn xẻ vì Thượng tướng Gennady Vorobyov đã được bổ nhiệm thay Popko. Vị cựu Tư lệnh Lục quân Ukraine, bị cáo buộc trình độ yếu kém dẫn đến cái chết của hàng ngàn binh sĩ trong “nồi hơi” vào tháng 8/2014. Sau Ilovaisk, vào tháng 10/2014, ông Vorobyov đã bị cho về hưu một cách đích đáng, nhưng nay vào tháng 1/2015 thì lại được khôi phục, bắt chỉnh đốn quân phục để tống ra trận.

Nhưng cả Popko và Vorobyob đều là các tướng lĩnh thứ yếu. Ở Kiev vang lên ngày càng to những tiếng nói yêu cầu xử lý bản thân Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, Thượng tướng Viktor Muzhenko. Bởi vì, nói cho cùng, tất cả những mệnh lệnh và chỉ thị tai hại nhất đối với quân đội Ukraine đều đã và đang do chính ông ta ký. Và chính ông Muzhenko là người vào tháng 8/2014 ngay sau khi được bổ nhiệm làm Tổng tham mưu trưởng đã hứa “chiến dịch chống khủng bố” ở Đông Nam Ukraine sẽ không kéo dài quá 1 tháng.

Tổng thống Porosheno thì ngày càng cô độc ở Kiev, người thân cận thì thưa thớt, trong đó có tướng Muzhenko nên Poroshenko chỉ dám vứt bỏ ông ta trong trường hợp cùng quá.

Kẻ thù của Poroshenko hiểu điều đó nên đã có biện pháp bỏ qua Muzhenko. Mới đây, 13 vị chỉ huy hung hăng nhất của các tiểu đoàn tình nguyện đã ký văn bản thành lập “bộ tổng tham mưu song hành”. Giới thiệu văn bản này là vị tiểu đoàn trưởng nổi tiếng của Tiểu đoàn Donbass, đồng thời là nghị sĩ Semyon Demyonchenko. Vị chỉ huy phòng lạnh này đã chuẩn bị văn bản này khi mà Tiểu đoàn Donbass của ông ta đang huyết chiến để phá vây ở Debaltsevo!

Bộ máy chiến tranh mới, theo lời Semyonchenko, sẽ có nhiều nhiệm vụ. Một trong số đó là: “phân tích các hành động của Bộ tổng tham mưu và cung cấp một kênh thông tin độc lập cho tổng thống Ukraine”. Những người hôm qua là doanh nhân, thợ cắt tóc, thợ nguội và thợ làm bánh trong số những phần tử dân tộc chủ nghĩa ghê gớm nhất thì này lại làm chiến lược! Như vậy, chắc chắn Novorussia không bị đe dọa, nhưng tướng Muzhenko thì phải coi chừng.

Nhưng vấn đề chính không phải ở đó mà là ở chỗ “bộ tổng tham mưu song hành” là sáng kiến của thủ lĩnh tổ chức dân tộc cực hữu Right Sector, Dmitri Yarosh. Bộ tham mưu này sẽ đặt tại Dnepropetrovsk, hang ổ của tài phiệt Igor Kolomosky, tử thù và đối thủ kinh doanh của tổng thống Ukraine. Như vậy, thế lực của Kolomosky trong khối sức mạnh của Ukraine sẽ tăng mạnh. Ở đất nước chìm trong chiến loạn Ukraine này thì mỗi lưỡi lê, mỗi tay súng đều quý cả.