Mấy hôm trước, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ, tiếp đó là ngoại trưởng Mỹ, ngoại trưởng Anh, Tổng thư ký NATO... đều lên tiếng cảnh báo Nga sẽ phạm sai lầm nghiêm trọng nếu đưa quân vào Ukraine.
Các quan chức cao cấp Nga như Chủ tịch Duma Quốc gia, ngoại trưởng Nga đều bác bỏ khả năng can thiệp quân sự.
Nhưng Chủ tịch Ủy ban quan hệ với SNG của Duma Quốc gia lại mập mờ nói đến khả năng Nga xem xét việc sáp nhập Crimea vào Nga nếu người dân Crimea quyết định như vậy. Rồi Thủ tướng Nga Medvedev và ngoại trưởng Nga Lavrov bày tỏ "rất nghi ngờ" tính hợp pháp của chính quyền mới tại Kiev, vẫn coi Viktor Yanukovich là Tổng thống hợp pháp của Ukraine.
Như vậy, dường như Nga chỉ thiếu một ngọn cờ chính danh, một nguy cơ có thể đe dọa dân chúng Nga ở Crimea là có cớ để động binh giành lại bán đảo Crimea mà Khrushchev đã thay mặt Đảng Cộng sản Liên Xô lấy của Cộng hòa Liên bang XHCN Xô-viết Nga đem "tặng" cho Cộng hòa XHCN Xô-viết Ukraine để bày tỏ "tình hữu nghị đời đời bền vững" giữa dân tộc Nga và dân tộc Ukraine, thậm chí xa hơn là giành lấy cả miền đông và miền nam Ukraine.
Bất ngờ, hôm qua, Putin ra lệnh "kiểm tra" quân đội tại hai quân khu miền trung và miền tây. Tiếp đó tình hình diễn biến rất nhanh và đáng ngại.
Sau cuộc họp bộ trưởng quốc phòng NATO ở Brussels, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel lên tiếng khuyên Nga tránh những việc làm mập mờ “có thể bị đánh giá sai” và nói ông “theo dõi sát cuộc tập trận của quân đội Nga ở gần biên giới Ukraine”.
Bộ trưởng Quốc phòng Anh Philip Hammond cũng nói sẽ theo dõi cuộc tập trận của Nga. Tuy không nói ông có coi đây là sự chuẩn bị xâm lăng Ukraine không, nhưng ông Hammond kêu gọi để người Ukraine tự quyết định tương lai của mình.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu hôm 26/2 tuyên bố, cuộc tập trận của Nga không có liên quan gì đến tình hình Ukraine và nhấn mạnh khu vực đang diễn ra tập trận còn tiếp giáp với các nước khác. Cuộc tập trận bất ngờ của Nga dự kiến sẽ kéo dài từ ngày 26-27/2, còn sau đó là từ 28/2-3/3.
 |
Người biểu tình trước Rada Crimea (Reuters)
|
1. Chiếm giữ trụ sở Quốc hội và Hội đồng Bộ trưởng Crimea - 27/2/2014Sáng sớm ngày 27/2/2014, các tòa nhà của Quốc hội (Rada) và Hội đồng Bộ trưởng của Cộng hòa tự trị Crimea thuộc Ukraine bị các toán người vũ trang lạ mặt, mặc đồng phục không phù hiệu chiếm giữ. Họ trói cảnh sát canh gác và ném một quả lựu đạn gây choáng.
Tự xưng là lực lượng bảo vệ dân chúng nói tiếng Nga của Crimea, nhưng có tin nói họ là binh sĩ đặc nhiệm cảnh sát chống bạo động Berkut vừa bị giải tán. Họ vẫn để các nghị sĩ Crimea vào dự cuộc họp bất thường.
Cộng hòa tự trị Crimea
|
Cộng hòa tự trị Crimea nằm trên bán đảo Crimea, ở miền nam Ukraine, có diện tích 27.000 km2, dân số 1.967.200 người (tháng 1/2014).
Các nhóm sắc tộc chính của Crimea là người Nga: 58%, người Ukraine 24% và người Tatar 12%.
Năm 1783, Crimea bị sáp nhập vào Đế quốc Nga, người Nga, Ukraine, Hy Lạp, Bulgaria, Đức bắt đầu di cư đến đây.
Sau Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, Crimea gia nhập Cộng hòa Liên bang XHCN Xô-viết Nga. Tháng 10/1921, thành lập Cộng hòa XHCN Xô-viết tự trị Crimea. Năm 1945, cộng hòa tự trị này bị giải thể.
Năm 1954, Crimea bị Khrushchev và Đảng Cộng sản Liên Xô lấy từ thành phần Cộng hòa Liên bang XHCN Xô-viết Nga chuyển cho Cộng hòa XHCN Xô-viết Ukraine.
Theo kết quả trưng cầu dân ý ngày 20/1/1991, Cộng hòa XHCN Xô-viết tự trị Crimea được tái lập.
Sau đó, khi Ukraine thông qua Hiến pháp năm 1992, nước cộng hòa tự trị này được đổi thành Cộng hòa Crimea, sau đó là thành Cộng hòa tự trị Crimea.
Cơ quan đại biểu của Crimea là Xô-viết Tối cao (Rada Tối cao), cơ quan hành pháp là Hội đồng Bộ trưởng.
Lãnh thổ Crimea được chia thành 14 quận và 16 thành phố, trong đó có 11 thành phố cấp nước cộng hòa. Thủ phủ Crimea là Simferopol.
|
Cờ Nga được kéo lên trên trụ sở Rada Tối cao và Hội đồng Bộ trưởng Crimea. Trung tâm thành phố Simferopol và các tòa nhà này bị cảnh sát phong tỏa, không cho khách bộ hành và xe cộ đi vào. Chính quyền Crimea quyết định hủy các chuyến xe khách từ ngoại ô và liên thành phố đến Simferopol. Xe cộ trong thành phố đi lại bị hạn chế.
Trước đó, vào ngày 26/2, ngay sát trụ sở Rada Tối cao Crimea đã xảy ra đụng độ giữa những biểu tình đòi sáp nhập Crimea vào Nga với những người Tatar biểu tình ủng hộ chính quyền mới ở Kiev và duy trì Crimea trong thành phần Ukraine làm 35 người bị thương, 2 người chết.
Cựu Giám đốc SBU, cựu thủ tướng, cựu bộ trưởng quốc phòng và cựu thư ký Ủy ban An ninh quốc phòng Ukraine Yevgeny Marchuk, người từng xử lý cuộc khủng hoảng ly khai ở Crimea năm 1992, cho rằng, các tòa nhà Rada và Hội đồng Bộ trưởng Crimea do lính đặc hiệm đến từ Sevastopok chiếm.
“Đặc nhiệm quân đội đã đến từ Sevastopol trên 2 xe KaMAZ, giải giáp lực lượng bảo vệ và chiếm Xô-viết Tối cao và Hội đồng Bộ trưởng Crimea”, ông Marchuk nói và kêu gọi Rada Tối cao Ukraine phải cấp tốc bổ nhiệm Bộ trưởng Quốc phòng, bổ nhiệm một đô đốc am hiểu Crimea làm Tổng tham mưu trưởng vì Tổng tham mưu trưởng do Yanukovich bổ nhiệm để thực thi tình trạng khẩn cấp và hiện chưa bị cách chức Ilin, cũng là một đô đốc và là cựu lữ đoàn phó lữ đoàn lính thủy đánh bộ đang ngồi” ở Crimea.
2. Chính quyền mới kêu gọi phương Tây cứu giúp, cấm quân Nga ở Crimea di chuyển - 27/2/2014Các nhà lãnh đạo mới ở Kiev tuyên bố đây là hành động khủng bố và tiến hành khởi tố, báo động bộ đội nội vụ và cảnh sát ở Crimea, kêu gọi Mỹ, Anh giúp đỡ bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, triệu Đại biện lâm thời của Nga ở Kiev đến để yêu cầu phía Nga tham vấn khẩn cấp, binh sĩ Hạm đội Biển Đen không rời khỏi các căn cứ quy định, quyền tổng thống Ukraine Turchinov cảnh cáo sẽ coi việc binh sĩ Nga của Hạm đội Biển Đen ở Crimea ra khỏi các căn cứ là xâm lược quân sự.
 |
Xe bọc thép của Hạm đội Biển Đen tiến về Simferopol
|
Trước đó, hôm 27/2, có tin các xe bọc thép chở quân của Nga đã tiến ra đường phố
Simferopol, thủ phủ Crimea. Việc này xảy ra sau khi các nhân vật lạ mặt
có vũ trang tự xưng là lực lượng tự vệ của dân chúng Crimea nói tiếng
Nga chiếm giữ trụ sở chính quyền Crimea. Có tin, các xe thiết giáp này
xuất hiện trong thành phố là trong khuôn khổ cuộc tập trận của Hạm đội
Biển Đen. Sau khi bị cảnh sát giao thông chặn lại, các xe thiết giáp đã
quay về hướng ngược lại.
Cũng có tin dân chúng địa phương đã chặn các xe bọc thép chở quân của Hạm đội Biển Đen của Nga đang chạy từ làng Ukromnoie đến Simferopol. Các xe này đã quay trở về vị trí đóng quân. Ở gần căn cứ Nga tại Ukromnoie đã phát hiện thấy có 7 xe bọc thép. Một số xe bọc thép chở quân khác của Hạm đội Biển Đen cũng đã xuất hiện ở gần khu vực Chistenkoie ở ngoại ô Simferopol để đến tăng cường bảo vệ các cơ sở của Hạm đội Biển Đen của Nga.
Còn lãnh tụ người Tatar ở Crimea Refat Chubarov thì cho biết có khoảng 50 xe thiết giáp đang chạy vào trung tâm Simferopol.
|
 |
|
Cờ Nga trên tòa nhà Hội đồng Bộ trưởngr Crimea ở Simferopol (Faceboo)
|
3. Quốc hội Crimea họp về quy chế của Crimea - 27/2/2014Quốc hội Crimea họp bất thường nêu ra vấn đề trưng cầu dân ý về tương lai của Crimea.
Đoàn chủ tịch Quốc hội Crimea đã đề nghị tổ chức trưng cầu dân ý về quy chế của khu vực này.
“Chỉ có tiến hành trưng cầu dân ý toàn Crimea về vấn đề hoàn thiện quy chế khu vực tự trị và mở rộng thẩm quyền của nó sẽ cho phép tự người dân Crimea không có áp lực và áp đặt từ bên ngoài xác định tương lai của khu tự trị”, lời kêu gọi của các nghị sĩ nêu rõ.
Đánh giá các sự kiện mới đây ở Ukraine, Đoàn chủ tịch Rada Tối cao Crimea cũng nói rằng, tại Ukraine đã xảy ra “việc chiếm quyền vi hiến bởi các phần tử dân tộc chủ nghĩa cấp tiến với sự hỗ trợ của các toán cướp có vũ trang”… “Ukraine đang trượt vào hỗn loạn hoàn toàn, vô chính phủ và thảm họa kinh tế. Trong những điều kiện này, Rada Tối cao Cộng hòa tự trị Crimea... nhận về mình toàn bộ trách nhiệm về số phận của Crimea”.
Chiều tối 27/2, có tin Rada Tối cao Crimea trong cuộc họp bất thường đã giải tán Hội đồng Bộ trưởng với 55 phiếu thuận trong số 64 nghị sĩ tham dự. Rada Tối cao Crimea có 100 đại biểu. Hội đồng Bộ trưởng Crimea do ông Anatoly Mogiliov đứng đầu hoạt động từ mùa thu năm 2011.
Rada Crimea cũng ấn định tổ chức trưng cầu dân ý về việc mở quyền hạn của Crimea vào ngày 25/5/2014 với 61/64 phiếu thuận.
Câu hỏi trưng cầu dân ý sẽ là: “Ông/bà có ủng hộ quyền tự quyết của Crimea trong thành phần của Ukraine trên cơ sở các hiệp ước và hiệp định quốc tế không?”
4. Binh sĩ Berkut ở Crimea nổi dậy - 27/2/2014Phản đối lệnh của quyền bộ trưởng nội vụ Arsen Avakov giải tán đơn vị Berkut, binh sĩ đơn vị này tại Crimea nổi dậy, chiếm giữ một số vị trí, đưa xe thiết giáp ra đường, bố trí các hỏa điểm.
5. Nga đồng ý bảo đảm an toàn cho Yanukovich - 27/2/2014Hãng Interfax (Nga) dẫn một nguồn giấu tên trong chính quyền Nga cho hay, Nga đã đáp ứng thỉnh cầu của ông Viktor Yanukovich, Tổng thống bị lật đổ của Ukraine, bảo đảm an toàn cá nhân cho ông trên lãnh thổ Nga.
Ông Yanukovich đã ra tuyên bố nêu rõ ông vẫn coi mình là nguyên thủ Ukraine và yêu cầu Nga bảo đảm an toàn cho ông trước các hành động “của các phần tử cực đoan” đã chiếm giữ quyền lực ở Ukraine và các quyết định do Radar Tối cao Ukraine thông qua là bất hợp pháp. Ông Yanukovich nói rằng, ông và các đồng sự bị đe dọa khủng bố. Ông cũng kêu gọi đưa tình hình ở Ukraine vào khuôn khổ luật phá[ và coi mình là nguyên thủ quốc gia hợp pháp. “Tôi tin là trong những điều kiện này, tất cả những quyết định đưa ra sẽ nhanh chóng chứng tỏ là không hiệu quả và sẽ không được thực hiện”, ông Yanukovich nói.
 |
Bị dồn vào đường cùng, ông Yanukovich có quyết tử phản công?
|
Theo ông Yanukovich, dân chúng miền đông nam Ukraine và Crimea cũng không chấp nhận “tình trạng vô chính phủ và hỗn loạn trong nước”. “Tôi với tư cách đương kim Tổng thống đã không cho phép quân đội Ukraine can thiệp vào các sự kiện chính trị trong nước đang diễn ra. Tôi cũng hạ lệnh việc đó lúc này”, tuyên bố nói. Khả năng can thiệp của quân đội hay Bộ Nội vụ Ukraine bị ông Yanukovich gọi là bất hợp pháp và tội ác.
Ông Yanukovich cho biết, một số đảng viên Đảng Các khu vực mấy ngày gần đây đã bị bạo lực thân thể và đã buộc phải rời khỏi Ukraine, nhưng ông không nêu ra những cái tên cụ thể, cũng như không nói bản thân ông hiện ở đâu.
Ông Yanukovich nhắc lại là phe đối lập đã không thực hiện các điều kiện
của thỏa thuận ký ngày 21/2/2014 giữa ông, 3 lãnh đạo đối lập và 3 ngoại
trưởng Đức, Pháp và Ba Lan sau những va chạm kéo dài giữa người biểu
tình và lực lượng của Bộ Nội vụ. Thỏa thuận này đã quy định việc cải
cách hiến pháp và bầu cử tổng thống trước thời hạn vào mùa thu năm 2014.
Tuy nhiên, người ta vẫn chưa rõ ông Yanukovich hiện ở đâu. Dư luận cho rằng, ông có thể đang ở trong một tu viện trên lãnh thổ Ukraine, tại một căn cứ Nga ở Crimea, trên núi Athos ở Hy Lạp hoặc tại khu điều dưỡng Barvikha ở ngoại ô Moskva. Thư ký báo chí của Tổng thống Nga, ông Dmitri Peskov nói ông không biết ông Yanukovich hiện ở đâu.
Trước đó, ông Yanukovich đã bị Quốc hội Ukraine truất quyền Tổng thống, tuyên bố truy nã quốc tế vì tòa án Ukraine vì nghi ngờ thảm sát người biểu tình, mặc dù Tòa án Hình sự quốc tế ở La Hay đã từ chối thụ lý yêu cầu của Quốc hội Ukraine xét xử Yanukovich, Bộ trưởng Nội vụ Zakharchenko và Công tố viên trưởng Pshonka về tội chống lại loài người.
Mỹ và phương Tây từ chối coi Yanukovich là Tổng thống Ukraine và công nhận chính quyền mới ở Kiev, trong khi Nga vẫn coi ông Yanukovich là Tổng thống hợp pháp của Ukraine, còn chính quyền đã bị lực lượng cực đoan, phát xít do Mỹ và phương Tây chỉ đạo và hỗ trợ dùng bạo lực chiếm đoạt.
6. Arseniy Yatsenyuk được Rada Tối cao bầu làm thủ tướng Ukraine - 27/2/2014
Rada Tối cao đã phê chuẩn đề cử một thủ lĩnh của đảng Tổ quốc là Arseniy Yatsenyuk làm thủ tướng với 371 phiếu thuận.
Ông Arseniy Yatsenyuk được liên minh cầm quyền gồm 250 nghị sĩ đại diện cho các đảng Tổ quốc của Yulya Tymoshenko, UDAR của Vitaly Klitschko và Tự do của Oleh Tyahnybok, cũng như 2 nhóm nghị sĩ là “Ukraine châu Âu có chủ quyền” và “Phát triển kinh tế”.
7. Cờ Ukraine bị gỡ khỏi tất cả cơ quan nhà nước ở thành phố Sevastopol - 27/2/2014Cờ Ukraine đã bị hạ xuống tại Hội đồng Thành phố Sevasopol. Nay chỉ còn cờ thành phố bay trên trụ sở Hội đồng thành phố. Như vậy, không còn cơ quan nhà nước nào ở trung tâm Sevastopol còn treo cờ Ukraine. Trước đó, ngày 23/2, người biểu tình đã hạ cờ Ukraine tại trụ sở tòa thị chính thành phố.
Trước đó, tại Sevastopol, người biểu tình thân Nga đã bầu cử thị trưởng
mới là công dân Nga, doanh nhân Aleksei Chaly. Chính quyền thành phố ban
đầu gọi quyết định này là phi pháp, nhưng sau đó đã lập cơ quan hành
pháp mới là Sở bảo đảm đời sống thành phố do ông Chaly đứng đầu. Bản
thân ông Chaly tuyên bố Sevastopol sẽ không phục tùng quyết định ban
lãnh đạo mới của Ukraine giải tán đơn vị cảnh sát đặc nhiệm Berkut và
kêu gọi binh sĩ của đơn vị này hãy đến Sevastopol làm việc. Cơ quan An
ninh Ukraine SBU đã bắt được ông Chaly, nhưng sau đó, người biểu tình đã
giải thoát cho ông.
8. Võ sĩ Valuyev hộ tống đoàn nghị sĩ Nga đếne Sevastopol - 27/2/2014
Một đoàn nghị sĩ Nga đông đảo đã đến Sevastopol, trong đó có Phó chủ tịch Hạ viện Nga Vladimir Vasiliev, các nghị sĩ Nikolai Valuyev (võ sĩ quyền Anh hạng nặng nổi tiếng), Sergei Mironov, Irina Rodnina, Valentina Tereshkova... Họ được người dân thành phố chào đón nồng nhiệt.
Phát biểu trước tòa thị chính thành phố Sevastopol và trên quảng trường Nakhimov, họ tuyên bố đến đây để hỗ trợ các nghị sĩ và dân chúng địa phương.
Dân chúng Sevastopol đang chuẩn bị bảo vệ thành phố chống các phần tử cực đoan của Pravy sektor. Các toán dân phòng mới ra đời lập và bảo vệ các trạm kiểm soát các cửa ngõ vào thành phố. Cảnh sát tham gia cùng các dân phòng tình nguyện duy trì trật tự trị an.
Thủ lĩnh đảng Nước Nga công bẳng Sergei Mironov nhấn mạnh, giải quyết vấn đề tự trị bằng trưng cầu dân ý là quyền của người dân Crimea và không ai có thể can thiệp vào công việc nội bộ của nước cộng hòa này. “Nhưng tất cả phải biết rằng, người Nga không bỏ mặc người đằng mình trong chiến tranh”, ông Mironov nói.
Võ sĩ khổng lồ Nikolai Valuyev cũng nói với dân chúng: “Hỡi những người anh em Sevastopok, hãy nhớ là nước Nga đang ở bên các bạn!”.
9. Bộ Ngoại giao Ukraine trao công hàm thứ hai cho phía Nga - 27/2/2014
Quyền ngoại trưởng Ukraine Andrei Deshchitsa cho biết, Bộ Ngoại giao Ukraine đã trao công hàm thứ hai cho Đại biện lâm thời Nga tại Ukraine về khả năng tổ chức tham vấn về vấn đề Crimea, và đe nếu các vấn đề Crimea không được giải quyết, Ukraine sẽ huy động các cơ chế khác mà Biên bản Budapest 1994 quy định để tiến hành tham vấn ba bên Mỹ, Anh và Nga.
Theo Biên bản Budapest 1994, Mỹ, Anh và Nga cam kết bảo đảm an ninh, toàn vẹn lãnh thổ Ukraine và không tấn công nước này để đổi lấy việc Ukraine từ bỏ vũ khí hạt nhân của Liên Xô.
>>Trận chiến giành Ukraine